Kwaliteitsborging van extramurale medische hulpmiddelen: een rolverkenning van gebruikers van medische hulpmiddelen, zorgverzekeraars, gemeenten en de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd.

De aandacht voor het borgen van de kwaliteit en veiligheid van door gemeenten en zorgverzekeraars verstrekte medische hulpmiddelen die mensen thuis gebruiken, is voor verbetering vatbaar. Er zijn veel verschillende partijen betrokken bij de hulpmiddelenzorg. Daardoor is het onduidelijk wie verantwoordelijk is voor het borgen van de kwaliteit en veiligheid van de hulpmiddelen. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel en VUmc in opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Gemeenten en zorgverzekeraars verstrekken de hulpmiddelen voor thuisgebruik en dragen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit ervan. Denk bijvoorbeeld aan tilliften en rolstoelen. Onderzoeker Martine de Bruijne: ‘De IGJ ontvangt regelmatig klachten over medische hulpmiddelen bij mensen thuis. Dit vormde voor hen de aanleiding om nader onderzoek te laten doen. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat de borging van de kwaliteit en de veiligheid bij het verstrekken van hulpmiddelen nog niet goed is geregeld.’

Het onderzoek
Het onderzoek was gericht op de vraag in welke mate en op welke manier zorgverzekeraars en gemeenten zich bezighouden met de kwaliteitsborging en veilige toepassing van de medische hulpmiddelen die zij vergoeden of verstrekken. Rolstoelen en tilliften zijn daarbij als uitgangspunt genomen, als voorbeelden van hulpmiddelen waar relatief veel meldingen over binnengekomen bij de IGJ.

Er zijn interviews gehouden met vijftien gemeenten die steekproefsgewijs zijn benaderd, en met zes grote concerns van zorgverzekeraars die samen 97 procent van de markt dekken. Daarnaast is er gesproken met tien gebruikers van de medische hulpmiddelen, om inzicht te krijgen in de knelpunten en behoeften die in de praktijk worden ervaren.

Een veilig hulpmiddel is belangrijk
Een hulpmiddel helpt mensen om ondanks een lichamelijke beperking toch te kunnen functioneren en participeren. Met een rolstoel kunnen mensen bijvoorbeeld toch reizen en met een hoortoestel kunnen zij toch horen. Veilig gebruik van het hulpmiddel is dan heel belangrijk. Gebruikers moeten erop kunnen rekenen dat het hulpmiddel goed werkt, goed wordt onderhouden en veilig is in het gebruik. Dit blijkt niet vanzelfsprekend.

Complexe keten in hulpmiddelenzorg zorgt voor onduidelijkheid verantwoordelijkheden
Voor gebruikers is het vaak niet duidelijk waar ze terecht kunnen als er iets mis is met hun hulpmiddel. Gemeenten en zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor de inkoop en financiering van de hulpmiddelen. Maar zij blijken geen of beperkt inzicht te hebben in de risico’s die kunnen optreden met die hulpmiddelen en missen daardoor urgentiebesef. Er blijkt sprake te zijn van een complexe keten, waarbij verantwoordelijkheden en kwaliteitsnormen onvoldoende duidelijk zijn. De borging van de kwaliteit en de veiligheid van hulpmiddelen is daardoor niet goed geregeld.

Aanbeveling: meer inzicht in risico’s gebruik van hulpmiddelen krijgen
De onderzoekers constateren dat meer inzicht nodig is in de aard en omvang van de risico’s van het gebruik van hulpmiddelen. Zorgverzekeraars en gemeenten zouden in gezamenlijkheid nadere kwaliteitskaders kunnen ontwikkelen. In ieder geval worden gebruikers (te) weinig betrokken in het proces van hulpmiddelenzorg. De IGJ zou een adviserende rol kunnen spelen in het opzetten van betere kwaliteitsborging.