Senior researcher Professions in Healthcare and Manpower Planning
Publicatie
Publication date
Zorglandschap en zorggebruik in een veranderende eerste lijn.
Flinterman, L., Groenewegen, P., Verheij, R. Zorglandschap en zorggebruik in een veranderende eerste lijn. Utrecht: Nivel, 2018. 153 p.
Download the PDF
De huisartsenpraktijk is nog altijd heel snel toegankelijk voor de ingeschreven patiënten, ondanks een forse toename van het zorggebruik. Door het inschakelen van meer ondersteunend personeel en een betere samenwerking tussen huisartsen onderling en met andere zorgverleners, is de toegankelijkheid van huisartsenzorg nog steeds gegarandeerd. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel.
Het zorggebruik in de huisartsenpraktijk is de laatste jaren flink toegenomen. Dit is deels het gevolg van de ingrijpende hervorming van het Nederlandse gezondheidszorgstelsel in 2015. Andere oorzaken zijn de toegenomen zorgvraag en het beleid om de juiste zorg op de juiste plek te realiseren. Ondanks de toename van zorggebruik zijn huisartspraktijken over het algemeen nog steeds heel toegankelijk voor hun patiënten: het is nog steeds mogelijk om dezelfde of de volgende dag een afspraak te maken bij de huisarts. Wel is het de vraag hoe lang dit het geval zal zijn.
Minister voor Medische zorg en Sport Bruno Bruins in zijn brief aan de Tweede Kamer: 'Door het inschakelen van meer ondersteunend personeel en een betere samenwerking tussen huisartsen onderling en met andere zorgverleners, is het de huisartsen gelukt de toegankelijkheid van de huisartsenzorg te garanderen. Concluderend kunnen we stellen dat het tot nu toe gelukt is de toenemende zorgvraag op te vangen, maar dat het de vraag is of dit in de toekomst nog steeds gaat lukken.'
Meer samenwerking en meer oog voor preventie bij huisartsen
De toename van het zorggebruik in de huisartsenpraktijk is met name te zien bij de patiëntgroepen jongeren met psychische problemen en mensen met chronische aandoeningen, van wie de meerderheid tot de patiëntgroep ouderen behoort. De meeste huisartspraktijken hebben zich aangepast aan het toegenomen zorggebruik. Er is meer ondersteunend personeel en huisartsen werken beter samen, zowel onderling als met andere zorgverleners. Solistisch werkende huisartsen zijn in de afgelopen decennia een minderheid geworden.
Bovendien zijn huisartspraktijken meer aan preventie gaan doen. Huisartsen hebben tegenwoordig een andere visie op zorg en gezondheid. Vroeger gingen veel huisartsen er vanuit dat patiënten die zij niet op het spreekuur zagen, gezond waren. De huisarts van vandaag wil graag een meer actieve rol spelen.
Aanbeveling: zorgdata van verschillende zorgdomeinen koppelen
Het is belangrijk zicht te houden op de ontwikkelingen binnen de eerste lijn in relatie tot de rest van het zorgstelsel. Beleidsnotities zoals ‘Juiste zorg op de juiste plek’, en ‘Uitkomstgerichte zorg’ richten zich steeds meer op het zorgstelsel als één samenhangend geheel. Daarom is het belangrijk dat de kengetallen van de toekomst over de grenzen van de eerste lijn heen kijken. We hebben daarom de aanbeveling gedaan om het zorggebruik van verschillende domeinen aan elkaar te koppelen, waarbij de focus ligt op het meten van uitkomsten. Concreet gaat het hierbij om de zorgdomeinen van de huisartspraktijk, het sociaal domein, de wijkverpleging, de tweede lijn, de langdurige zorg en de spoedketen op individueel niveau.
Het onderzoek
In 2015 heeft er een grote hervorming plaatsgevonden in de Nederlandse gezondheidszorg. De hervorming betrof de zorg, opvang en ondersteuning van mensen met beperkingen, de langdurige zorg en de zorg voor jongeren. Verantwoordelijkheden zijn gedecentraliseerd, mensen dienen zelf meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun gezondheid. Ouderen worden geacht langer zelfstandig te blijven wonen, mensen met psychische problemen worden minder snel in een instelling opgenomen. Behandelingen die voorheen in ziekenhuizen plaatsvonden worden verschoven naar de eerste lijn.
Het Nivel deed onderzoek naar de gevolgen van deze veranderingen voor de eerste lijn, en dan met name voor huisartspraktijken. We keken naar ontwikkelingen in het zorglandschap van de eerste lijn: de zorgvraag, het beleid, de organisatie en het zorggebruik in de afgelopen decennia. We deden dat veelal op basis van bestaande bronnen, maar ook op basis van nieuwe onderzoeksgegevens en nieuwe instrumenten. Zo zijn er nieuwe instrumenten ingezet om de organisatie van de huisartsenzorg in kaart te brengen en om verschuivingen van tweede naar eerste lijn te monitoren.
Het zorggebruik in de huisartsenpraktijk is de laatste jaren flink toegenomen. Dit is deels het gevolg van de ingrijpende hervorming van het Nederlandse gezondheidszorgstelsel in 2015. Andere oorzaken zijn de toegenomen zorgvraag en het beleid om de juiste zorg op de juiste plek te realiseren. Ondanks de toename van zorggebruik zijn huisartspraktijken over het algemeen nog steeds heel toegankelijk voor hun patiënten: het is nog steeds mogelijk om dezelfde of de volgende dag een afspraak te maken bij de huisarts. Wel is het de vraag hoe lang dit het geval zal zijn.
Minister voor Medische zorg en Sport Bruno Bruins in zijn brief aan de Tweede Kamer: 'Door het inschakelen van meer ondersteunend personeel en een betere samenwerking tussen huisartsen onderling en met andere zorgverleners, is het de huisartsen gelukt de toegankelijkheid van de huisartsenzorg te garanderen. Concluderend kunnen we stellen dat het tot nu toe gelukt is de toenemende zorgvraag op te vangen, maar dat het de vraag is of dit in de toekomst nog steeds gaat lukken.'
Meer samenwerking en meer oog voor preventie bij huisartsen
De toename van het zorggebruik in de huisartsenpraktijk is met name te zien bij de patiëntgroepen jongeren met psychische problemen en mensen met chronische aandoeningen, van wie de meerderheid tot de patiëntgroep ouderen behoort. De meeste huisartspraktijken hebben zich aangepast aan het toegenomen zorggebruik. Er is meer ondersteunend personeel en huisartsen werken beter samen, zowel onderling als met andere zorgverleners. Solistisch werkende huisartsen zijn in de afgelopen decennia een minderheid geworden.
Bovendien zijn huisartspraktijken meer aan preventie gaan doen. Huisartsen hebben tegenwoordig een andere visie op zorg en gezondheid. Vroeger gingen veel huisartsen er vanuit dat patiënten die zij niet op het spreekuur zagen, gezond waren. De huisarts van vandaag wil graag een meer actieve rol spelen.
Aanbeveling: zorgdata van verschillende zorgdomeinen koppelen
Het is belangrijk zicht te houden op de ontwikkelingen binnen de eerste lijn in relatie tot de rest van het zorgstelsel. Beleidsnotities zoals ‘Juiste zorg op de juiste plek’, en ‘Uitkomstgerichte zorg’ richten zich steeds meer op het zorgstelsel als één samenhangend geheel. Daarom is het belangrijk dat de kengetallen van de toekomst over de grenzen van de eerste lijn heen kijken. We hebben daarom de aanbeveling gedaan om het zorggebruik van verschillende domeinen aan elkaar te koppelen, waarbij de focus ligt op het meten van uitkomsten. Concreet gaat het hierbij om de zorgdomeinen van de huisartspraktijk, het sociaal domein, de wijkverpleging, de tweede lijn, de langdurige zorg en de spoedketen op individueel niveau.
Het onderzoek
In 2015 heeft er een grote hervorming plaatsgevonden in de Nederlandse gezondheidszorg. De hervorming betrof de zorg, opvang en ondersteuning van mensen met beperkingen, de langdurige zorg en de zorg voor jongeren. Verantwoordelijkheden zijn gedecentraliseerd, mensen dienen zelf meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun gezondheid. Ouderen worden geacht langer zelfstandig te blijven wonen, mensen met psychische problemen worden minder snel in een instelling opgenomen. Behandelingen die voorheen in ziekenhuizen plaatsvonden worden verschoven naar de eerste lijn.
Het Nivel deed onderzoek naar de gevolgen van deze veranderingen voor de eerste lijn, en dan met name voor huisartspraktijken. We keken naar ontwikkelingen in het zorglandschap van de eerste lijn: de zorgvraag, het beleid, de organisatie en het zorggebruik in de afgelopen decennia. We deden dat veelal op basis van bestaande bronnen, maar ook op basis van nieuwe onderzoeksgegevens en nieuwe instrumenten. Zo zijn er nieuwe instrumenten ingezet om de organisatie van de huisartsenzorg in kaart te brengen en om verschuivingen van tweede naar eerste lijn te monitoren.
