‘Medische noodzaak’ als label op een recept wordt weinig gebruikt

Het voorschrijven van recepten 'met medische noodzaak' gebeurt niet vaak; het betreft minder dan 3% van alle recepten die de apotheek aflevert. Wanneer de huisarts een recept 'met medische noodzaak' voorschrijft, heeft de patiënt aanspraak op precies het merk dat de huisarts voorschrijft; de apotheker is dan verplicht het middel van dat merk te verstrekken. De belangrijkste reden om op medische noodzaak voor te schrijven is dat de patiënt hierom vraagt. Deze bevindingen komen voort uit verkennend onderzoek van het Nivel naar de omvang en redenen van de toepassing van medische noodzaak op een recept.

'Medische noodzaak' op een recept betekent dat een arts het op medische gronden noodzakelijk vindt om een bepaald merk van een middel voor te schrijven. Dit ook in gevallen waarin dat merk niet het aangewezen merk is, bijvoorbeeld omdat een ander merk goedkoper is. Tot op heden was er nog veel onduidelijk over de mate waarin dit voorkomt en wat redenen zijn om op medische noodzaak voor te schrijven. Het Nivel heeft aan de hand van cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en interviews onder huisartsen en apothekers de omvang en redenen in kaart gebracht.

'Medische noodzaak' wordt zelden gebruikt

Uit de SFK-cijfers blijkt dat de vermelding ‘medische noodzaak’ op de verstrekkingen in de apotheek voorkwam bij 2,9% van alle verstrekkingen. Bij eerste uitgiftes lag dit percentage onder de 1%.

Huisartsen schrijven medische noodzaak voor om de relatie met de patiënt goed te houden

Voor huisartsen staat de relatie met de patiënt centraal in het gebruik van 'medische noodzaak'. Als een patiënt vasthoudt aan een bepaald geneesmiddel en weigert te wisselen van merk, zijn huisartsen geneigd om 'medische noodzaak' op het recept te vermelden. Een deel van de huisartsen verwijst de patiënt door naar de apotheker, omdat volgens hen daar de beslissingsbevoegdheid ligt als het gaat om het verstekken van een recept op medische noodzaak.

Apothekers gaan na of medische noodzaak op het recept nodig is

De geïnterviewde apothekers gaven zonder uitzondering aan dat ze een indicatie 'medische noodzaak' niet altijd zomaar opvolgen. Zij gaan hierover het gesprek aan met zowel patiënt als arts. De overweging daarbij is dat er vrijwel nooit 'objectief' sprake is van medische noodzaak. Ook zijn er voor de apotheker financiële consequenties van het te vaak verstrekken van recepten op medische noodzaak.

Over het onderzoek

Het onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS, bestond uit een kwantitatief en een kwalitatief deel. Voor het kwantitatieve deel zijn twee databases in het onderzoek geraadpleegd: Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Voor het kwalitatieve deel zijn in totaal 8 interviews met huisartsen en 12 interviews met apothekers afgenomen. De interviews, online afgenomen, werden gevoerd met behulp van een vooraf opgestelde topiclijst.