Mentale gezondheid naasten minder goed tijdens tweede coronagolf, maar er zijn ook lichtpuntjes

Naasten van een familielid met een verstandelijke beperking, zoals ouders en broers en zussen, hebben het tijdens de tweede coronagolf zwaarder dan vóór de coronacrisis en hun mentale gezondheid is achteruit gegaan. Ouders van een kind dat thuis woont, zijn minder tevreden over hun leven dan andere naasten. Dit blijkt uit de eerste meting, in oktober-november 2020, van de in totaal drie metingen die het Nivel uitvoert binnen het project 'Zorgen en Zwaaien' (2020-2022), dat wordt gesubsidieerd door ZonMw en deel uitmaakt van het ZonMw COVID-19-programma.

De mentale gezondheid van naasten is minder goed dan voor de coronacrisis, naasten vinden hun leven minder betekenisvol en ze kunnen zich minder goed concentreren. Ook voelen ze zich onveiliger in het dagelijks leven en rekent een derde zich tot de groep die extra risico loopt. Deze problemen behoeven meer aandacht van professionals en beleidsmakers vanwege de grote maatschappelijke rol van naasten in de zorg.

Als we naasten de vraag stellen wat ze zelf vinden van hun kwaliteit van leven, antwoorden ze niet anders dan vóór de coronacrisis, maar als we specifieker kijken naar hun belasting en de zorgen die ze zich maken, zien we een daling.Drs. Femke van SchelvenPromovendus Zorg en Participatie bij Chronische Aandoeningen

Maatwerk in dagbesteding en vervoer belangrijk

Vier van de vijf mensen met een verstandelijke beperking die eerder dagbesteding hadden, ontvangen dat weer in oktober en november 2020. Dit zorgt voor structuur, bezigheden en contacten. In deze voorziening is vanwege de coronamaatregelen veel veranderd qua omvang, locatie, groepen en vervoer. Over deze veranderingen zijn vier op de vijf naasten (heel) tevreden. Maatwerk is heel belangrijk gebleken. Wat voor de één een fijne aanpassing is, bijvoorbeeld dagbesteding in een kleinere groep op het eigen terrein, is voor een ander juist niet fijn, omdat er geen uitdaging is en de wereld heel klein wordt.

Naasten vinden uitleg geven en geruststellen lastiger

Naasten vinden het moeilijker om hun familielid te ondersteunen dan voor de coronacrisis. Het is lastig uit te leggen wat corona is, waarom alles is afgezegd en hoelang het nog zal duren. Dat de maatregelen telkens veranderen, helpt daarbij niet mee. Door de coronamaatregelen loopt het contact tussen naasten en familieleden moeizamer en voelen ze zich soms met lege handen staan. Naasten voelen zich minder kundig in de zorg en ondersteuning.

Naasten vinden het lastig te bepalen wat ze moeten doen en laten vanwege corona en hoe ze de reactie van de ander kunnen opvangen. Gelukkig is hiervoor al wel informatie in begrijpelijke taal beschikbaar en zijn er websites waarop vragen van naasten worden beantwoord.Dr. Hennie BoeijeProgrammaleider Zorg en Participatie bij Chronische Aandoeningen

Meeste naasten zijn veerkrachtig en zien lichtpuntjes

De meeste naasten zijn tevreden over de zorg en ondersteuning die hun familieleden krijgen en ze zijn tevreden over de contacten die ze hebben met de begeleiders van hun familieleden. Soms zien naasten dat het beter gaat met hun familieleden doordat er meer rust is vanwege de coronabeperkingen.  De meeste naasten zijn zeer te spreken over de snelle doorstart van de dagbesteding. Ook waarderen ze de hulp en steun die ze krijgen van hun gezin en mensen om hen heen. Een aantal naasten ziet dat hun rol in de driehoek cliënt, professional en naaste meer doordringt tot professionals en instellingen als gevolg van de coronacrisis. Daar zijn ze blij mee.

Fragment uit de infographic Corona en kwaliteit van leven.
In deze infographic, bedoeld voor naasten, staan onze bevindingen in een notendop

Inspraak is belangrijk voor erkenning en maatwerk

Er zijn lessen geleerd van de aanpak tijdens de eerste golf. Naasten vinden de informatie en de inspraak in de tweede golf beter geregeld, al kunnen beide nog worden verbeterd. De informatie kan specifieker en instellingen en aanbieders moeten beter terugkoppelen wat er met de inbreng van naasten is gedaan. Informatie en inspraak zijn belangrijk voor erkenning, begrip en het realiseren van maatwerk.

Over het onderzoek

In oktober-november 2020 deden 332 naasten van een familielid met een verstandelijke beperking mee aan vragenlijstonderzoek met gesloten en open vragen. Tien naasten zijn geïnterviewd. Een deel van de participanten is geworven via het Panel Samen Leven. Het onderzoek betreft meting 1 van het project 'Zorgen en Zwaaien' en is uitgevoerd met subsidie van ZonMw; het maakt deel uit van hun COVID-19-programma. Er volgen nog twee metingen binnen dit project.
Alles over het onderzoek Zorgen en zwaaien vindt u bij Corona centraal - Zorgen en zwaaien: naasten van mensen met een verstandelijke beperking in coronatijd.