Patiënten met kanker willen een empathische arts en geen vage beloften

Patiënten met ongeneeslijke kanker willen heldere maar ook empathische gesprekken met hun oncoloog. Directief en vaag taalgebruik ervaren ze als schadelijk. Dit blijkt uit een studie van Universiteit Leiden en het Nivel. De publicatie is ook verschenen in het wetenschappelijke Amerikaanse tijdschrift Cancer.

Het onderzoek maakt duidelijk dat communicatie met een patiënt met kanker schadelijk kan zijn op verschillende domeinen: het geven van informatie, het bespreken van een prognose, besluitvorming over een behandeling en (een gebrek aan) empathie.

Informeren zonder gebruik van jargon en vage beloftes essentieel

Het geven van informatie zonder aandacht te hebben voor de emotionele impact, of zonder tijd te reserveren om de informatie te verwerken kan schadelijk zijn, net als het gebruik van jargon en vage beloftes. In plaats van ‘Ik zal u bellen’ te zeggen tegen een patiënt kan een arts bijvoorbeeld beter zeggen: ‘Ik zal u morgen tussen 4 en 5 bellen, zodra ik het heb besproken met het team.’ Dan krijgt de patiënt direct een indicatie wanneer dit zal gebeuren.

Patiënten verschillen van mening over de schadelijkheid van communicatie rondom prognoses

Patiënten verschillen van mening over de vraag of een arts ook in een vroeg stadium van de ziekte moet zeggen dat kiezen om je niet te laten behandelen – bijvoorbeeld met een chemokuur – ook een optie is: 49 procent vindt dit schadelijk terwijl 44 procent het verzwijgen van deze optie juist schadelijk vindt. Ook over communiceren over de prognose wordt verschillend gedacht. Ongeveer de helft van de patiënten vindt het onwenselijk dat een arts te expliciet benoemt wat de prognose is. De andere helft vindt dat juist wenselijk, omdat het anders onduidelijk is waar ze staan. In deze situaties is het voor artsen dan ook raadzaam eerst te checken in hoeverre de patiënt hierover wil praten.

Empathie tonen en vermijden van directief taalgebruik cruciaal

De meeste patiënten zijn het er over eens dat te directief zijn in het besluitvormingsproces schadelijk kan zijn. Indien mogelijk willen patiënten graag van hun arts horen of er nog alternatieven zijn en wat de voor- en nadelen daarvan zijn. Patiënten zijn verdeeld over wie het laatste woord moet hebben over de keuze van de behandeling. Sommigen willen samen de beslissing nemen, anderen willen dat vooral zelf doen. Vragen naar de voorkeur van de patiënt door de arts kan hier helpen. Het negeren van emoties, niet luisteren naar de patiënt, voortijdige geruststelling en de patiënt niet zien als persoon kan allemaal schadelijk zijn.

Ook het geven van complimenten waarbij geen ruimte wordt gegeven om het daar niet mee eens te zijn, kan schadelijk zijn voor de patiënt. In plaats van "U ziet er goed uit" kan een zorgverlener beter zeggen "U ziet er goed uit, maar ik weet dat dit niet automatisch betekent dat u zich ook zo voelt. Hoe voelt u zich?" Dr. Liesbeth van VlietOnderzoeker Universiteit Leiden

Over het onderzoek

In een online vragenlijst werd aan 74 patiënten met ongeneeslijke kanker gevraagd welke communicatie zij als mogelijk schadelijk ervaren en welke mogelijke alternatieven zij als meer behulpzaam zien. Op basis van de reacties van patiënten hebben de onderzoekers een overzicht gemaakt van mogelijk schadelijke situaties, inclusief voorbeelden van schadelijke communicatie en meer behulpzame alternatieven.

De onderzoekers van Universiteit Leiden en het Nivel brengen de resultaten onder de aandacht brengen van artsen en ziekenhuismedewerkers. Dit doen ze in samenwerking met patiëntenorganisaties, waaronder Borstkankervereniging Nederland (BVN) en de Coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL). Het onderzoek laat zien dat sommige potentieel schadelijke communicatie relatief eenvoudig te vermijden is. Door het op deze manier in te zetten kan mogelijk onnodige schade worden voorkomen.