De huisartsenpraktijk wordt wel de spil in de gezondheidszorg genoemd. De huisarts is het eerste aanspreekpunt van de patiënt en in de rol van poortwachter is de huisarts bepalend voor het behoud van de patiënt binnen de eerste lijn. Vaak is de huisarts over langere tijd de constante factor voor de patiënt in zijn zorgtraject
Onder huisartsenzorg wordt verstaan: alle medische zorg van een huisarts of een medewerker in de huisartsenpraktijk aan een patiënt.
In toenemende mate werken huisartsen samen in gezondheidscentra en meermanspraktijken, een solistisch werkende huisarts komt steeds minder vaak voor.
Ontwikkelingen en trends binnen de huisartsenzorgIn de huisartsenzorg zijn verschillende ontwikkelingen gaande.
Door de overheveling van de taken uit de AWBZ naar de Wmo, Wlz, de Jeugdwet en en de Zorgverzekeringswet komt relatief eenvoudige zorg uit de tweede lijn vaker bij de huisarts terecht, zoals de zorg voor patiënten met diabetes mellitus type II, COPD of CVRM. Het overhevelen van de nacontrole bij patiënten met kanker naar de huisarts staat nog in de kinderschoenen, maar neemt steeds concretere vormen aan.
De taakuitbreiding van de huisarts heeft duidelijke gevolgen. Bart Knottnerus, MD, PhD Programmaleider Huisartsenzorg
De huisarts moet tegenwoordig tijdig en adequaat reageren bij uitbraken van infectieziekten.
Veel partijen zien een grotere rol van de huisarts bij preventie van ziekte bij zijn patiënten.
Ten slotte moet de huisartsenzorg laagdrempelig toegankelijk zijn en is deze verplicht voor alle Nederlanders. De huisartsenzorg valt binnen het basispakket van de zorgverzekering, het kost de patiënt niets.
Deze cijfers en meer zijn te vinden bij Cijfers zorgverlening huisartsen - Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn.
Het Nivel onderzoekt …De onderwerpen van onderzoek ons programma zijn divers. Zo bestuderende hulpvragen waarmee patiënten bij hun huisarts komen, ziekten waarvoor men naar de huisarts gaat en het verloop daarvan, de zorgbehoefte, de verleende zorg en de kwaliteit van die zorg. We houden ook de veranderingen en patronen hieromtrent in de gaten.
Daarnaast bestuderen we de effecten van beleidsveranderingen op de zorgvraag en het zorgaanbod. Zie hiervoor ook het onderzoeksprogramma Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Gezondheidszorg
De kernvragen binnen de huisartsenzorg hebben we vertaald in de volgende onderwerpen van onderzoek:
Het Nivel onderzoekt de eerstelijnszorg via de huisartsenpraktijk en de huisartsenpost (HAP) de veranderingen in het zorggebruik en in de organisatie van zorg.
Het Nivel maakt, samen met de zeven Nederlandse universitaire vakgroepen Huisartsgeneeskunde, deel uit van het Consortium Onderzoek Huisartsgeneeskunde. Lees meer over het onderzoek van het Consortium waar het Nivel een bijdrage aan levert.
De zorg voor veel aandoeningen wordt steeds beter, daardoor blijven steeds meer mensen langer leven na het krijgen van een aandoening. Een keerzijde hiervan kan zijn dat patiënten op langere termijn alsnog bijwerkingen of late effecten ervaren. Hier is nog weinig over bekend en mogelijk zal de huisarts de klacht niet meer in relatie brengen met de eerder doorgemaakte episode. Dit kan leiden tot vragen bij patiënten en huisartsen. Hierbij valt te denken aan late effecten van kanker of kankerbehandeling, of aan bijvoorbeeld late effecten van een hersentrauma.
Indien huisartsenpraktijken tijdig weten dat er (bijna) een epidemie is, is het mogelijk eenvoudiger de juiste diagnose te stellen en tijdiger te beginnen met de juiste behandeling. Bij bijvoorbeeld een uitbraak van de eikenprocessierups, een griepepidemie of een epidemie van schurft kan dit het diagnostisch proces versnellen en verbeteren (zie onder andere surveillance, griep en corona).
Met een ouder wordende populatie die meer chronische aandoeningen heeft, wordt ziektegerelateerde preventie steeds belangrijker. Dit is een complexe zorgvraag, omdat deze vaak gepaard moet gaan met gedragsverandering. Dit kost tijd en dat past niet altijd binnen de dagelijkse werkdruk van een huisartsenpraktijk. De vraag hierbij is of dit is op te lossen door de huisartsen zelf of dat er meer ondersteuning nodig is, of dat er bijvoorbeeld moet worden gedacht aan een vermindering van het aantal patiënten per fte huisarts.
Het aantal praktijken met een ‘praktijkondersteuner huisartsen voor geestelijke gezondheidszorg’ (POH-GGZ) is in de afgelopen jaren fors toegenomen; al bijna 80% van de praktijken heeft toegang tot een POH-GGZ. De zorg voor patiënten met psychosociale problemen wordt dus meer en meer overgenomen door de POH-GGZ. Dit ontlast de huisartsen.
Daarnaast wordt er steeds meer GGZ-zorg geleverd door praktijken en worden patiënten minder snel doorverwezen naar duurdere en complexere zorg. Het voordeel voor de patiënt is dat deze zorg laagdrempelig is, dicht bij huis, minder vraagt van de eigen bijdrage van patiënten en de huisartsenpraktijk de spil is die volledig op de hoogte is van deze patiënt wat weer tot meer patiënt-centered care kan leiden.
Methoden van onderzoekVoor ons onderzoek maken we hoofdzakelijk gebruik van de (geanonimiseerde) gegevens uit patiëntendossiers bij de huisarts. Daarnaast verzamelen we gegevens uit interviews, vragenlijsten enzovoort.
Een groot deel van de huisartsen in Nederland is aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn en geeft stelselmatig gepseudonimiseerde gegevens door over problemen, aandoeningen, verwijzingen, medicatievoorschriften en lab-uitslagen. Hiermee beschikken wij over een grote hoeveelheid gegevens over gezondheidsproblemen, contacten, voorgeschreven geneesmiddelen, uitslagen van diagnostische tests, enzovoort.
Zo’n veertig huisartspraktijken zijn bij Zorgregistraties aangesloten als Peilstation en leveren wekelijks informatie aan over specifieke ziekten, bijvoorbeeld griep, maar bijvoorbeeld ook over het screenen van ouderen op kwetsbaarheid en valrisico.
Door de automatisch aangeleverde gegevens te gebruiken in combinatie met gegevens die we verzamelen door bijvoorbeeld vragenlijstonderzoek, focusgroepen en interviews kunnen we ook over de grenzen van de huisartsenzorg heen kijken.
Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijkTijdens ons onderzoek houden we intensief contact met de zorgprofessionals in de praktijk: huisartsen, praktijkondersteuners, GGZ-medewerkers, specialisten, fysiotherapeuten en diëtisten. Ook de patiënten worden nauw betrokken bij ieder onderzoek, net als zorgmanagers, beleidsambtenaren en zorgverzekeraars. Verschillende van deze professionals en patiënten maken deel uit van ons onderzoeksteam. Contact met managers in de zorg en zorgverzekeraars hebben we meestal in focusgroepen, bij I interviews of bij invitational conferences.
Maatschappelijke impactDe maatschappelijke impact van onze onderzoekresultaten wisselt per onderzoek. Al onze onderzoekresultaten bieden handvatten voor verbetering van de zorg. Ons onderzoek biedt direct toepasbare resultaten of geeft meer inzicht in de behoeften van patiënten. Wanneer we constateren dat er hiaten zijn in kennis, kan dit leiden tot vervolgonderzoek.
