Dossier PREMs en PROMs: kwaliteit meten vanuit patiëntenperspectief

Het Nivel onderzoekt hoe we patiënten het best kunnen bevragen over hun meningen en ervaringen met de zorg. Hiervoor ontwikkelen we vragenlijsten: PREMs en PROMs.We streven er in Nederland naar om de zorg zo transparant mogelijk te maken en patiënten beter te informeren. Zo versterken we de positie van de patiënt binnen de zorg. Diezelfde patiënt is ook een belangrijke informatiebron om de kwaliteit van de zorg te meten. Het Nivel onderzoekt hoe we patiënten hier het best over kunnen bevragen. Hiervoor ontwikkelen we vragenlijsten: PREMs en PROMs.

Doel van PREMs en PROMs

Het draait in de gezondheidszorg uiteindelijk altijd om de patiënt. Met vragenlijsten betrekken we patiënten bij de gezondheidszorg. Na het in kaart brengen van de ervaringen van de patiënt gaan we aan de slag met de interpretatie van de resultaten. Onze methode levert informatie op die belangrijk is voor beleidsmakers, zorginstellingen, zorgverzekeraars, consumenten- en patiëntenorganisaties. Zo dragen we bij om de zorg beter te maken voor de patiënt.

De kernvraag van ons onderzoek is:
'Hoe kunnen we PROMs en PREMs inzetten om de zorg beter te maken?'

De patiënt aan het woord

Vaak gebruiken we vragenlijsten om te polsen hoe patiënten hun zorggebruik ervaren en wat ze vinden van de kwaliteit daarvan. Essentieel daarbij is dat een vragenlijst gaat over de zaken die patiënten belangrijk vinden en dat ze vragen en mogelijke antwoorden goed kunnen interpreteren. Alleen dan levert deze meetmethode goede antwoorden op. Het Nivel werkt met focusgroepen waarin patiënten vertellen welke zorgonderwerpen zij belangrijk vinden. Die informatie gebruiken we bij het samenstellen van de vragenlijsten. In cognitieve interviews met patiënten testen we of vragen begrijpelijk genoeg zijn voordat we ze inzetten.

Wij willen weten wat patiënten en burgers bezighoudt in de zorg

Nanne Bos, PhD

Programmaleider Zorg vanuit Patiëntenperspectief

Wanneer worden PROMs en PREMs ingezet?

PREMs en PROMs zijn vragenlijsten om patiënten te bevragen over hun ervaringen met de gezondheidszorg, de kwaliteit van die zorg, het beleid, hoe ze hun eigen functioneren ervaren en hoe de behandeling daaraan bijdraagt. Het Nivel heeft een rijke geschiedenis in het ontwikkelen van vragenlijsten voor patiënten:

• In de jaren 90 ontwikkelde het Nivel de Quote-vragenlijsten.
• Later gingen deze Quote-vragenlijsten op in de Consumer Quality Index (CQ-Index), die ook door het Nivel is ontwikkeld. De CQ-Index is familie van PREM-vragenlijsten.
• De term CQ gebruiken we nauwelijks nog, daarvoor in de plaats kwam de term PREMs.
• Tegenwoordig ontwikkelt het Nivel vragenlijsten voor diverse partijen die zich voor een onderzoeksvraag willen richten tot de patiënt. Naast het ontwikkelen van de vragenlijsten ondersteunen we hierbij ook de implementatie.

PREM: hoe beoordeelt de patiënt de zorg?

De PREMs (Patiënt Reported Experience Measures) gaan in op de ervaringen van patiënten met zorg en meten zaken als communicatie, bejegening, informatievoorziening, wachttijden en algemeen oordeel over de zorg. De vragen gaan meestal in op de structuur en processen in de zorg. De trend is dat deze vragenlijsten steeds korter en breder inzetbaar worden en daarmee minder specifiek.

PROM: wat vindt de patiënt van het eigen functioneren?

PROMs (Patient Reported Outcome Measures) meten hoe de patiënt zijn/haar eigen functioneren beoordeelt. Dat kan gaan om fysiek, mentaal en sociaal functioneren. De gedachte is dat zorg het functioneren van patiënten moet bevorderen, stabiliseren, of achteruitgang in het functioneren moet remmen. Het Nivel ontwikkelt de vragenlijsten om de kwaliteit van zorg te meten en onderzoekt op welke manieren de resultaten het best zijn te analyseren en te presenteren.

Video Onderwerp 3 - Met huisartsen én patiënten naar een completer zorgbeeld (uit de Nivel-webinar ‘Real world data terug in de praktijk’)

Ingevulde vragenlijsten in gesprek met de patiënt nader interpreteren

Vragenlijsten alleen zijn niet genoeg om de patiënt mee te laten praten over zorgkwaliteit, kwaliteitsbeleid en de gevolgen daarvan. De resultaten van de metingen krijgen pas echt betekenis wanneer duidelijk is welke verhalen achter de antwoorden schuilgaan. De verhalen van patiënten zelf zijn vaak heel waardevol, bijvoorbeeld in de vorm van reviews of in de antwoorden op open vragen. Daarmee wordt zichtbaar waar de verbetermogelijkheden zitten. Het is belangrijk dat deze aspecten duidelijk naar voren komen in de analyse en de presentatie van de onderzoeksresultaten, zodat zorgverleners en/of beleidsmakers ook echt iets kunnen met de resultaten.

Zelf gebruikmaken van PREMs en PROMs?

PREMs en PROMs zijn bij het Nivel ontwikkeld en kunnen ook door andere organisaties gebruikt worden. Wilt u gebruik maken van onze PREMs en PROMs of wilt u zelf een vragenlijst op maat laten ontwikkelen? Neem dan contact op met Nanne Bos, programmaleider Zorg vanuit Patiëntenperspectief.

Resultaten PREMs en PROMs van het Nivel

Hieronder vindt u een overzicht van de publicaties en nieuwsberichten.

Onderzoek met PREMs

• Nieuws (12-05-2020): Patiënten ook in 2019 onveranderd positief over ambulancezorg.
• Publicatie (12-05-2020): Kwaliteit van ambulancezorg vanuit het perspectief van patiënten (2019). Een onderzoek naar de ervaringen van patiënten met de ambulancezorg gemeten met de CQ-indexen planbare en spoedeisende ambulancezorg.
• Nieuws (27-02-2020): OECD PaRIS: internationaal onderzoek over zorg in de eerste lijn voor mensen met een chronische aandoening.
• Nieuws (08-05-2017): Cliënten zeer tevreden over ambulancezorg.
• Publicatie (08-05-2017): Kwaliteit van ambulancezorg vanuit het perspectief van cliënten: ervaringen van cliënten met de ambulancezorg gemeten met de CQ-indexen planbare en spoedeisende ambulancezorg.
• Nieuws (26-01-2017): Nieuwe vragenlijst meet patiëntervaringen met fysiotherapie.
• Publicatie (26-02-2017): Ontwikkeling van de PREM Fysiotherapie: een vragenlijst over de ervaren kwaliteit van de fysiotherapeutische zorg.
• Nieuws (20-06-2016): Korte patiëntervaringsvragenlijst ziekenhuiszorg.
• Publicatie (20-06-2016): PREM Ziekenhuiszorg: ontwikkeling van een korte vragenlijst over patiëntervaringen met ziekenhuiszorg.
• Nieuws (19-05-2016): Twee korte patiëntervaringsvragenlijsten voor de eerste lijn beschikbaar.
• Publicatie (18-05-2016): PREM Eerstelijnszorg en PREM Chronische zorg: cognitieve validatie van twee vragenlijsten over patiëntervaringen met de zorg in de eerste lijn.
• Nieuws (11-11-2014): CQ-index Astma- en COPD ingekort en makkelijker in te zetten.
• Publicatie (11-11-2014): Doorontwikkeling CQ-index Astma en COPD: validatie van een verkorte vragenlijst voor het meten van de kwaliteit van astma/COPD-zorg vanuit het perspectief van patiënten.

Onderzoek met PROMs

• Nieuws (01-07-2020): CaReQoL Astma-vragenlijst helpt patiënten en behandelaars bij samen beslissen en evalueren longrevalidatie.
• Publicatie (01-07-2020): Implementatie CaReQol Astma. Toepassing van een PROM vragenlijst in de longrevalidatie bij patiënten met ernstig astma.
• Nieuws (04-06-2020): Zorggebruikers vertrouwen op informatiebronnen over zorg online, zorgverlener zorgt voor duiding en toepassing (Transparantiemonitor 2019-2020).
• Publicatie (04-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020. Het burgerperspectief op informatie over gezondheid: een vragenlijstonderzoek onder zorggebruikers.
• Nieuws (27-02-2020): OECD PaRIS: internationaal onderzoek over zorg in de eerste lijn voor mensen met een chronische aandoening.
• Artikel (19-04-2017): Asking what matters: the relevance and use of patient-reported outcome measures that were developed without patient involvement.
• Nieuws (04-10-2016): Nieuwe vragenlijst meet uitkomsten longrevalidatie.
• Publicatie (03-10-2016): Ontwikkeling van de CaReQoL Astma: een PROM-vragenlijst over de effecten van longrevalidatie op kwaliteit van leven van mensen met ernstig astma.
• Nieuws (01-10-2015): Patiënten met chronisch hartfalen stellen vragenlijst op voor het meten van zorguitkomsten.
• Publicatie (01-10-2015): Ontwikkeling van de Care Related Quality of Life voor Chronisch Hartfalen (CaReQoL CHF): een vragenlijst voor het meten van de ervaren uitkomsten van chronische zorg.
• Nieuws (22-12-2014): Handreiking meetinstrument voor gezondheidsuitkomsten van zorg.
• Publicatie (10-12-2014): Handreiking voor het meten van kwaliteit van zorg met Patient Reported Outcome Measures.
• Nieuws (11-11-2014): CQ-index Astma- en COPD ingekort en makkelijker in te zetten.
• Publicatie (11-11-2014): Doorontwikkeling CQ-index Astma en COPD: validatie van een verkorte vragenlijst voor het meten van de kwaliteit van astma/COPD-zorg vanuit het perspectief van patiënten.
• Nieuws (07-10-2014): Vragenlijst voor vaatpatiënten begrijpelijker gemaakt.
• Publicatie (07-10-2014): Cognitieve validatie van de VascuQol voor Nederland: de cognitieve validatie van een vragenlijst middels cognitieve interviews bij patiënten met claudicatio intermittens en kritieke ischemie.

Ontwikkeling PREM- en PROM-methode

• Publicatie (02-12-2018): Oriëntatie en voorbereiding op het meten van patiënt-gerapporteerde uitkomsten met PROMs (Patient Reported Outcome Measures). (Online tool en onderdeel van de PROM-toolbox op Zorginzicht.nl).
• Nieuws (25-07-2018): PROMs en PREMs: focus op betekenisgeving en bruikbaarheid.
• Publicatie (26-07-2018): Ontwikkelingen in het meten en gebruiken van patiëntervaringen en patiëntgerapporteerde uitkomsten: van de huidige stand van zaken naar lessen voor de toekomst.
• Nieuws (12-07-2018): Met PROMs en PREMs naar betere zorg.
• Publicatie (12-07-2018): Het gebruik van patiëntenuitkomsten en -ervaringen (PROMS/PREMS) voor klinische en beleidsdoeleinden.
• Publicatie (01-01-2015): Ontwikkelen van patiëntervaringsvragenlijsten om kwaliteit van zorg
• te meten.
• Nieuws (22-12-2014): Handreiking meetinstrument voor gezondheidsuitkomsten van zorg.
• Publicatie (10-12-2014): Handreiking voor het meten van kwaliteit van zorg met Patient Reported Outcome Measures.

Meer weten?

Wilt u meer weten over onderzoek van het Nivel met betrekking tot PREMs en PROMs? Of wilt u zelf onderzoek doen met óf naar PREMs en PROMs? Neem contact met een van onze onderzoekers:

• Dr. Nanne Bos, programmaleider Zorg vanuit Patiëntperspectief