Tool - Aandachtswijzer Reumazorg en Gender (2021)

De Aandachtswijzer Reumazorg en Gender bevat:

• een poster met bijbehorende visitekaartjes voor in de spreekkamer of wachtkamer, met daarop belangrijke onderwerpen voor een goed gesprek tussen een zorgverlener en een patiënt met reuma, waarbij het van belang is of de patiënt man of vrouw is
• communicatietips voor de patiënt en de zorgverlener, om dit onderwerp bespreekbaar te maken tijdens het consult

Poster en visitekaartjes Reumazorg en Gender

Op de poster springt een aantal belangrijke bevindingen in het oog over de verschillen tussen mannen en vrouwen die bij reumazorg een rol spelen. De poster en visitekaartjes zijn bedoeld om in de spreekkamer of wachtkamer van zorgverleners te worden opgehangen dan wel neergelegd, zodat het onderwerp onder de aandacht komt en wordt ‘meegenomen’ tijdens het consult tussen zorgverleners en patiënt. Geïnteresseerde patiënten kunnen bovendien een ‘visitekaartje’ meenemen als 'reminder'; om er in latere instantie naar te kijken.

Poster en visitekaartjes Reumazorg en Gender
(Ontwerp: Bonnie Mier)

Opvragen poster en visitekaartjes

Poster en visitekaartjes zijn op te vragen via de receptie van het Nivel: receptie@nivel.nl. De poster is tevens beschikbaar als zelf te printen pdf (A3-formaat).

In het Medicijnjournaal van juni 2021, uitgebracht door het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) licht Nivel-programmaleider Sandra van Dulmen het belang van de Aandachtswijzer Reumazorg en Gender uit (minuut 2:28 - 5:12):

Tips bij het praten over reumazorg en gender tijdens het consult

De communicatietips voor zorgverleners en patiënten zijn verdeeld in tips te gebruiken voorafgaand, tijdens en na een consult.

Tips voor de zorgverlener:
 

Voorafgaand aan het consult

• Bereid het consult voor; weet wie er komt en wat zijn of haar medische achtergrond is.
• Wees u bewust van de culturele achtergrond en het geslacht van de patiënt en wat voor invloed dit kan hebben op het consult en de gepresenteerde klachten.
• Vermijd sekse-specifieke vooroordelen; houd uw geest open.
• Stimuleer uw patiënt om van tevoren na te denken over wat hij of zij aan de orde wil stellen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de poster Reuma en Gender die in de wachtkamer of bespreekkamer hangt.

Tijdens het consult

• Introduceer uzelf bij de patiënt als u deze niet kent.
• Geef de patiënt het gevoel dat deze welkom is.
• Maak oogcontact met de patiënt.
• Luister naar de patiënt en onderbreek de patiënt niet. Met name mannelijke zorgverleners zouden hun luisterhouding explicieter op een non-verbale manier mogen laten blijken (bijvoorbeeld door instemmend te ‘hummen’ of knikken).
• Toon empathie en medeleven; vrouwelijke zorgverleners blijken dit vaker te doen.
• Wees u bewust van uw non-verbale communicatie.
• Geef ruimte voor psychosociale kwesties als de patiënt deze wil bespreken.
• Neem de tijd.
• Behandel de patiënt als mens en niet alleen als een drager van een ziekte of verzameling symptomen.
• Realiseer u dat de ziekte en de behandeling van reuma door mannelijke en vrouwelijke patiënten verschillend kunnen worden beleefd; vraag door naar ervaren:
  • vermoeidheid en pijn
  • werkbeleving
  • (bij)werkingen van medicijnen
• Neem de patiënt serieus.
• Wees eerlijk zonder bot te zijn.
• Vermijd jargon, controleer of de patiënt alles goed begrepen heeft (terugvraagmethode).
• Ken uw grenzen en weet wanneer een doorverwijzing op zijn plaats is.
• Investeer in een gezamenlijke agenda.
• Vermijd onderbrekingen door bijvoorbeeld aandacht te besteden aan andere media als de computer of telefoon.

Na afloop van het consult

• Geef de patiënt altijd de uitslagen van onderzoek, ook als die normaal (niet-afwijkend) zijn.
• Geef de patiënt duidelijke instructies wat hij of zij moet doen in bijzondere situaties.
• Wees duidelijk over de mogelijkheden tot e-mailcontact tussen u of uw afdeling en de patiënt.
• Bied betrouwbare informatiebronnen aan over het onderwerp reuma en gender, zoals folders en websites. Bijvoorbeeld deze tool, te bereiken via de link www.bit.ly/toolreuma.

Tips voor de reumapatiënt:
 

Voorafgaand aan het consult

• Bereid het consult goed voor:
  • houd een dagboek bij van uw klachten
  • schrijf op wat u wilt vragen
  • denk na over wat u eigenlijk verwacht
  • weet welke medicijnenu gebruikt 
• Neem iemand mee als u denkt dat u daar baat bij heeft.

Tijdens aan het consult

• Maak aantekeningen als dat nodig is.
• Wees eerlijk over uw klachten; overdrijf niet maar wees ook niet te stoer of te verlegen.
• Vertel uw dokter wat u zelf al heeft gedaan om uw klachten te verminderen; ook wanneer u vrij verkrijgbare medicijnen gebruikt of naar een alternatieve genezer gaat.
• Wees assertief; vertel wat u van de dokter verwacht.
• Vraag uitleg als iets niet duidelijk is.
• Praat over dingen die u bezighouden, zoals werk, relaties, kinderen. Deze belangrijke kwesties komen vaak minder aan bod, zeker bij mannen.
• Geef duidelijk aan hoe u de ziekte en behandeling van reuma ervaart. Vraag ook aandacht voor onderwerpen die misschien niet automatisch ter sprake komen maar wel belangrijk zijn, zoals:
  • vermoeidheid
  • pijn
  • werkbeleving
  • (bij)werking van medicijnen
• Vraag naar de voor- en nadelen van de voorgestelde behandeling, naar de bijwerkingen en naar alternatieve mogelijkheden.
• Vraag wat u zelf aan de klachten kunt doen.
• Wees realistisch; verwacht geen wonderen.
• Ga na of u alles goed begrepen heeft. Als iets niet helemaal duidelijk is of u heeft nog vragen: stel ze! 
• Ga niet weg voordat u tevreden bent over de voorgestelde oplossing of maak een nieuwe afspraak.

Na afloop van het consult

• Houd u aan het afgesproken behandelingsplan.
• Informeer uw arts over het verloop van de klachten (dit kan gemakkelijk per e-mail).
• Verzamel extra informatie uit betrouwbare bronnen, vraag uw dokter hiernaar.
• Als u eenmaal thuis bent en toch twijfels heeft over hoe u met uw ziekte moet omgaan, neem dan contact op met uw dokter en wacht niet tot de volgende afspraak.
• Respecteer de privacy van uw dokter.
• Zoek een andere dokter als het echt niet klikt, maar probeer er eerst over te praten met uw huidige dokter.

Bron: aan de basis van deze tips ligt de publicatie How to make the medical consultation more successful from a patient's perspective? (2011).

Over het onderzoek reumazorg en gender

De inzichten die in deze tool centraal staan, komen voort uit het onderzoek Reumazorg en Gender. De publicatie Treat me like a woman: a mixed studies review into treatement burden to develop gender sensitive reumatic care bevat alle bevindingen. Samengevat komt het hierop neer:

De publicatie Treat me like a woman vormde de aanleiding tot het maken van deze Aandachtswijzer (poster + visitekaartjes + communicatietips).  Het onderzoeksproject Reuma en Gender, dat hier aan ten grondslag lag, bestond uit vier stappen:

1. literatuuronderzoek naar de man-vrouwverschillen, waarin de onderwerpen werden geïdentificeerd
2. aanbrengen van een prioritering van deze onderwerpen
3. vragenlijstonderzoek om het bewustzijn in de praktijk van de man-vrouwverschillen te toetsen
4. online focusgroep om de onderwerpen voor op de poster te kiezen

Meer weten?

Voor meer informatie over het onderzoek of de tool kunt u contact opnemen met een van de contactpersonen rechts.