New land, new town, new health care system: primary care based health care planning in a modern, industrialized society; a case-study evaluating the health care demonstration project in the new Dutch town of Almere.

Het NIVEL evalueerde het Experiment Almeerse Gezondheidszorg (EAG). Dit experiment was bedoeld om de gezondheidszorg efficiënter en goedkoper te maken door middel van een strikte planning waarin voorrang werd gegeven aan de eerstelijns gezondheidszorg.

Begin jaren zeventig wilde de overheid de gezondheidszorg herstructureren omdat die teveel kostte en inefficiënt werkte. Er werd een experiment opgezet in de nieuwe stad Almere. Het EAG had als doel meer zorg van de tweede lijn (ziekenhuis, specialistische zorg) naar de goedkopere eerste lijn (met name huisartsen) te verplaatsen. Bovendien moest de kwaliteit van de zorg tenminste even goed zijn als binnen de traditionele gezondheidszorg, bij voorkeur tegen lagere kosten. De overheid trad plannend en sturend op.

De doelen van het EAG zijn maar ten dele bereikt. Dit komt enerzijds doordat organisaties zich moeilijk konden schikken in het experiment; anderzijds door ontwikkelingen die niet waren voorzien. Zo bleek de Almeerse bevolking minder gezond dan de gemiddelde Nederlander. Daardoor gingen er, hoewel huisartsen minder snel verwezen, toch net zoveel patiënten naar het ziekenhuis als elders in Nederland. Wél bleven ze er minder lang.

Midden jaren veranderde tachtig het overheidsbeleid met betrekking tot de gezondheidszorg. De overheid wilde zich tot op zekere hoogte terugtrekken en vooral concurrentie inzetten om de kosten binnen de gezondheidszorg te beteugelen. Dat had consequenties voor het experiment. De overheid trok er minder geld voor uit. De gemeente Almere moest de regie van het experiment overnemen, maar dat is niet gelukt. Toch wil de overheid op nieuwe te bouwen locaties als Leidsche Rijn (Utrecht) en Arnhem/Nijmegen ook weer planmatig te werk gaan en minder aan de markt overlaten.
De kwaliteit van de zorg blijkt in Almere hetzelfde te zijn als in de rest van Nederland al zijn Almeerse patiënten minder tevreden over de gezondheidszorg. De totale kosten vielen niet lager uit.

De structuur die de overheid eind jaren zeventig voor ogen stond, is wel grotendeels gerealiseerd. Zo werden de Stichting Eerstelijns Voorzieningen Almere en andere koepelorganisaties opgericht om te voorkomen dat verschillende instellingen langs elkaar heen bleven werken. Omdat zij veel hulpverleners vertegenwoordigden, hadden ze bovendien grote invloed op de opzet en werkwijze van de Almeerse gezondheidszorg. Door hun stevige onderhandelingspositie met zorgverzekeraars en andere financiers kunnen deze koepelorganisaties zich overigens goed staande houden in een concurrerende gezondheidsmarkt.