Mind the safety net: socioeconomic inequalities in out-of-hours primary care use.

Background
Although the provision of equal care for equal need is a central policy objective of health systems in many countries, some system arrangements yield more equity than others. The healthcare system therefore offers a setting in which access and use of healthcare services contribute to a certain extent to either diverging or converging inequalities in health outcomes. In countries with strong primary healthcare focussed systems, such as present in the Netherlands, socioeconomic inequalities are relatively small but not absent. Better understanding of the extent to which inequalities in the use of acute healthcare services exist, enables a more targeted approach to facilitate appropriate care at the right time and place, and fosters sustainable use of resources. Therefore, we focussed our research on socioeconomic inequalities in the use of out-of-hours primary care services (OPCSs). These are an extension of daytime general practice for acute but non-life threatening health problems.

Aim
The general aim of this thesis is to quantify socioeconomic inequalities in OPCS use in the Netherlands from different angles, to study changes in inequalities over time, and to determine whether socioeconomic inequalities in OPCS use could partly be explained by health literacy levels.

Research questions
The following research questions were addressed in this thesis:
1. To what extent do socioeconomic inequalities exist in the use of out-of-hours primary care services?
2. How did the use of out-of-hours primary care services according to socioeconomic status develop over time ?
3. To what extent could socioeconomic inequalities in the use of out-of-hours primary care services be explained by health literacy?

Results
Socioeconomic inequalities in health status and health behaviour are reflected in different patterns of healthcare use between socioeconomic groups. Higher socioeconomic status (SES) is related to overall better health and more medically appropriate healthcare use patterns than lower SES. Moreover, with each step down in the socioeconomic hierarchy, both health status and healthcare use patterns tend to turn out less favourable. Individuals with low SES incline to use more acute healthcare services than high SES individuals. However, acute care use impedes the continuity of care, care coordination, and a person-centred approach that specifically benefit socioeconomically
vulnerable individuals due to their generally more complex health problems. Differential use of healthcare services between socioeconomic groups could therefore reinforce socioeconomic inequalities in health.


SAMENVATIING IN HET NEDERLANDS

Achtergrond
Hoewel voor veel landen gelijke zorg voor een gelijke zorgbehoefte een belangrijk beleidsdoel is in de organisatie van gezondheidszorg, heeft de manier van organiseren invloed op de mate van gelijkheid die het systeem voortbrengt. De wijze waarop de gezondheidszorg is ingericht, beïnvloedt het verkleinen dan wel vergroten van gezondheidsverschillen in de toegankelijkheid en het gebruik van zorg. In landen met een sterke eerstelijns gezondheidszorg, zoals in Nederland, zijn sociaaleconomische gezondheidsverschillen betrekkelijk klein maar niet afwezig. Een beter begrip van de omvang van sociaaleconomische verschillen in het gebruik van acute gezondheidszorg, maakt het mogelijk om gerichter de juiste zorg op de juiste plek te kunnen bieden en bevordert duurzaam gebruik van beschikbare middelen. Daarom is ons onderzoek dan ook gericht op sociaaleconomische verschillen in het zorggebruik via de huisartsenpost (HAP). De HAP is een uitbreiding van de huisartsendagzorg voor acute maar niet levensbedreigende zorgvragen in de avond, nacht en het weekend.

Doel
Het overkoepelende doel van dit proefschrift is het kwantificeren van sociaaleconomische verschillen in het gebruik van de HAP in Nederland vanuit verschillende invalshoeken, het bestuderen van verschillen in de tijd en vaststellen of sociaaleconomische verschillen in gebruik van de HAP gedeeltelijk kunnen worden verklaard door gezondheidsvaardigheden.

Onderzoeksvragen
Hieruit komen drie onderzoeksvrage voort:
1. In welke mate bestaan er sociaaleconomische gezondheidsverschillen in het gebruik van de huisartsenpost?
2. Hoe zag de tijdsontwikkeling in het gebruik van de huisartsenpost eruit voor verschillende sociaaleconomische groepen?
3. In hoeverre kunnen sociaaleconomische verschillen in het gebruik van de huisartsenpost worden verklaard door gezondheidsvaardigheden?

Resultaten
Sociaaleconomische verschillen in gezondheid en leefstijl zijn terug te zien in verschillende patronen van zorggebruik tussen sociaaleconomische groepen. Een hogere sociaaleconomische status (SES) is gerelateerd aan een betere algemene gezondheid en meer gepast gebruik van gezondheidszorg dan lage SES. Zowel de gezondheid als het zorggebruik van een persoon worden over het algemeen echter steeds ongunstiger met elke trede die iemand lager staat in de sociaaleconomische rangorde. Zo gebruiken mensen met een lagere SES vaak meer acute gezondheidszorg dan mensen met een hoge SES.
- Het gebruik van acute zorg belemmert continuïteit en afstemming van zorg en een holistische persoonsgerichte aanpak, waar juist sociaaleconomisch kwetsbare mensen, met hun vaak gecompliceerdere gezondheidsproblemen, baat bij hebben. Verschillend gebruik van gezondheidszorg tussen sociaaleconomische groepen kan daarom sociaaleconomische gezondheidsverschillen versterken.