Senior researcher General Practice Care, Person-centred Integrated Care
Publicatie
Publication date
Een hulpmiddel via de zorgverzekeraar in 2012 of 2013: ervaringen van mensen die hulpmiddelen gebruiken en thuiszorgmedewerkers.
Hofstede, J., Cardol, M., Veer, A. de, Rijken, M. Een hulpmiddel via de zorgverzekeraar in 2012 of 2013: ervaringen van mensen die hulpmiddelen gebruiken en thuiszorgmedewerkers. Utrecht: NIVEL, 2014. 50 p.
Download the PDF
De regelgeving voor mensen met een chronische ziekte of beperking om thuis hulpmiddelen te krijgen is de afgelopen jaren op diverse onderdelen aangepast. Het moet voor cliënten eenvoudiger worden en meer ruimte bieden voor maatwerk. Cliënten en thuiszorgmedewerkers hebben echter nog weinig gemerkt van de veranderingen. Wijziging van regelgeving is één stap, nu de uitvoering nog.
De verstrekking van hulpmiddelen aan thuiswonende mensen met een chronische ziekte of beperking is vereenvoudigd door het aantal regelingen hiervoor terug te brengen van drie naar twee (Wet maatschappelijke ondersteuning en Zorgverzekeringswet). Sinds 2013 worden daarom hulpmiddelen die eerder werden verstrekt via de AWBZ, verstrekt via het basispakket van de zorgverzekering. Daarnaast is de lijst met vanuit het basispakket van de zorgverzekering verstrekte hulpmiddelen, de afgelopen jaren geleidelijk vervangen door een ‘functiegerichte aanspraak’ op hulpmiddelen. Niet het aanbod aan hulpmiddelen, maar het opheffen of verminderen van de stoornis of beperking is nu leidend in de keuze voor een bepaald hulpmiddel. Hierdoor krijgen ook innovatieve hulpmiddelen een kans en valt er voor mensen meer te kiezen. Dit biedt meer mogelijkheden voor maatwerk. Het ministerie van VWS wilde weten of gebruikers van hulpmiddelen iets hebben gemerkt van deze veranderingen in de regelgeving en vroeg het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) dit te onderzoeken.
Wensen
Gebruikers en aanvragers van hulpmiddelen zijn over het algemeen niet geïnformeerd over de verandering in de aanspraak op hulpmiddelen. Bijna de helft van de aanvragers van hulpmiddelen uit het basispakket is naar hun wensen gevraagd bij de keuze voor een hulpmiddel. Echter, bijna een kwart gaf aan dat er geen maatwerk is geleverd. Gebruikers zien nog weinig keuze in leveranciers en type hulpmiddel. NIVEL-programmaleider Mieke Rijken: “Dit laatste zagen we ook al in ons vorige onderzoek in 2007. Voor gebruikers van hulpmiddelen is er op dit punt dus nog niet veel verbeterd.”
Minder regelingen
Gebruikers en thuiszorgmedewerkers, hebben weinig gemerkt van de overheveling van de AWBZ-hulpmiddelen naar het basispakket van de zorgverzekering. De overheveling lijkt wat dat betreft dus soepel verlopen. Maar ondanks de vermindering van het aantal regelingen, blijven sommige aspecten van de twee resterende regelingen lastig voor gebruikers en aanvragers.
Knelpunten
Het belangrijkste knelpunt blijft dat gebruikers bij aanvragen voor een hulpmiddel steeds opnieuw informatie moeten geven over hun probleem of situatie. Twee derde geeft aan het prima te vinden als zorgverleners en gemeente bepaalde informatie met elkaar delen. Een ander lastig punt is dat bepaalde hulpmiddelen voor tijdelijk gebruik worden vergoed door de zorgverzekeraar, maar dat je voor langdurig gebruik hetzelfde hulpmiddel bij de gemeente moet aanvragen via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De inschatting of zo’n hulpmiddel alleen tijdelijk nodig is of toch blijvend, blijkt volgens thuiszorgmedewerkers lastig. Als een hulpmiddel voor tijdelijk gebruik alsnog langer nodig is, vergt het volgens thuiszorgmedewerkers veel tijd en inspanning om hetzelfde hulpmiddel via de Wmo te verkrijgen. Veertig procent van de thuiszorgmedewerkers pleit daarom voor een betere afstemming tussen zorgverzekeraars en gemeenten.
Uitvoering
De onderzoekers concluderen dat alleen verandering van de regelgeving niet genoeg is om ervoor te zorgen dat de hulpmiddelenverstrekking aan thuiswonende mensen sneller en eenvoudiger verloopt en er meer maatwerk wordt geleverd. Daarvoor moet ook de uitvoering nog worden aangepast. Mieke Rijken: “Belangrijk is dat zorgverzekeraars en gemeenten, samen met patiënten- en cliëntenorganisaties en zorgverleners, nagaan hoe het in de praktijk beter kan. Afstemming en samenwerking zijn nodig, maar daarvoor moet ook duidelijk zijn bij wie de regie ligt.”
Onderzoek
In het onderzoek zijn de ervaringen van gebruikers van hulpmiddelen uit het Nationaal Panel Chronische zieken en Gehandicapten (NPCG) en de ervaringen van verpleegkundigen en verzorgenden werkzaam in de thuiszorg uit het Panel Verpleging & Verzorging van het NIVEL meegenomen. Voor het onderzoek is bij 171 hulpmiddelengebruikers en 198 verpleegkundigen en verzorgenden een enquête afgenomen.
De verstrekking van hulpmiddelen aan thuiswonende mensen met een chronische ziekte of beperking is vereenvoudigd door het aantal regelingen hiervoor terug te brengen van drie naar twee (Wet maatschappelijke ondersteuning en Zorgverzekeringswet). Sinds 2013 worden daarom hulpmiddelen die eerder werden verstrekt via de AWBZ, verstrekt via het basispakket van de zorgverzekering. Daarnaast is de lijst met vanuit het basispakket van de zorgverzekering verstrekte hulpmiddelen, de afgelopen jaren geleidelijk vervangen door een ‘functiegerichte aanspraak’ op hulpmiddelen. Niet het aanbod aan hulpmiddelen, maar het opheffen of verminderen van de stoornis of beperking is nu leidend in de keuze voor een bepaald hulpmiddel. Hierdoor krijgen ook innovatieve hulpmiddelen een kans en valt er voor mensen meer te kiezen. Dit biedt meer mogelijkheden voor maatwerk. Het ministerie van VWS wilde weten of gebruikers van hulpmiddelen iets hebben gemerkt van deze veranderingen in de regelgeving en vroeg het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) dit te onderzoeken.
Wensen
Gebruikers en aanvragers van hulpmiddelen zijn over het algemeen niet geïnformeerd over de verandering in de aanspraak op hulpmiddelen. Bijna de helft van de aanvragers van hulpmiddelen uit het basispakket is naar hun wensen gevraagd bij de keuze voor een hulpmiddel. Echter, bijna een kwart gaf aan dat er geen maatwerk is geleverd. Gebruikers zien nog weinig keuze in leveranciers en type hulpmiddel. NIVEL-programmaleider Mieke Rijken: “Dit laatste zagen we ook al in ons vorige onderzoek in 2007. Voor gebruikers van hulpmiddelen is er op dit punt dus nog niet veel verbeterd.”
Minder regelingen
Gebruikers en thuiszorgmedewerkers, hebben weinig gemerkt van de overheveling van de AWBZ-hulpmiddelen naar het basispakket van de zorgverzekering. De overheveling lijkt wat dat betreft dus soepel verlopen. Maar ondanks de vermindering van het aantal regelingen, blijven sommige aspecten van de twee resterende regelingen lastig voor gebruikers en aanvragers.
Knelpunten
Het belangrijkste knelpunt blijft dat gebruikers bij aanvragen voor een hulpmiddel steeds opnieuw informatie moeten geven over hun probleem of situatie. Twee derde geeft aan het prima te vinden als zorgverleners en gemeente bepaalde informatie met elkaar delen. Een ander lastig punt is dat bepaalde hulpmiddelen voor tijdelijk gebruik worden vergoed door de zorgverzekeraar, maar dat je voor langdurig gebruik hetzelfde hulpmiddel bij de gemeente moet aanvragen via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De inschatting of zo’n hulpmiddel alleen tijdelijk nodig is of toch blijvend, blijkt volgens thuiszorgmedewerkers lastig. Als een hulpmiddel voor tijdelijk gebruik alsnog langer nodig is, vergt het volgens thuiszorgmedewerkers veel tijd en inspanning om hetzelfde hulpmiddel via de Wmo te verkrijgen. Veertig procent van de thuiszorgmedewerkers pleit daarom voor een betere afstemming tussen zorgverzekeraars en gemeenten.
Uitvoering
De onderzoekers concluderen dat alleen verandering van de regelgeving niet genoeg is om ervoor te zorgen dat de hulpmiddelenverstrekking aan thuiswonende mensen sneller en eenvoudiger verloopt en er meer maatwerk wordt geleverd. Daarvoor moet ook de uitvoering nog worden aangepast. Mieke Rijken: “Belangrijk is dat zorgverzekeraars en gemeenten, samen met patiënten- en cliëntenorganisaties en zorgverleners, nagaan hoe het in de praktijk beter kan. Afstemming en samenwerking zijn nodig, maar daarvoor moet ook duidelijk zijn bij wie de regie ligt.”
Onderzoek
In het onderzoek zijn de ervaringen van gebruikers van hulpmiddelen uit het Nationaal Panel Chronische zieken en Gehandicapten (NPCG) en de ervaringen van verpleegkundigen en verzorgenden werkzaam in de thuiszorg uit het Panel Verpleging & Verzorging van het NIVEL meegenomen. Voor het onderzoek is bij 171 hulpmiddelengebruikers en 198 verpleegkundigen en verzorgenden een enquête afgenomen.
Gegevensverzameling