CEO; project coordinator Patient Safety; professor 'Patient safety' at VU University / Amsterdam University Medical Center, the Netherlands
Publicatie
Publication date
Evaluatieonderzoek Proeftuinen Ouderenzorg: lerende teams in de ouderenzorg.
Damen, N., Koopmans, L., Steeg, L. van de, Wagner, C. Evaluatieonderzoek Proeftuinen Ouderenzorg: lerende teams in de ouderenzorg. Utrecht: NIVEL, 2015. 72 p.
Download the PDF
Een team van medewerkers in de ouderenzorg met een gevarieerde samenstelling zowel op functieniveau als op het gebied van competenties heeft een positieve invloed op de kwaliteit van zorg, de kwaliteit van leven van cliënten en op de tevredenheid van de medewerkers. Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL.
In de ouderenzorg stijgt de vraag naar zorg en neemt de complexiteit van de zorg toe. Dit vereist de inzet van een deskundig en goed toegerust team. Om inzicht te krijgen in de optimale teamsamenstelling is in 2013 het project Proeftuinen Ouderenzorg gestart.
Leerateliers
Met als doel optimale zorg aan ouderen te verlenen gingen zeven teams, zogenoemde leerateliers, proefondervindelijk op zoek naar de beste teamsamenstelling. Gedurende het project werden de teams gevarieerder in functieniveaus of competenties, door bijvoorbeeld een verpleegkundige aan het team toe te voegen of medewerkers bij te scholen op het gebied van dementie of kleinschalig wonen. Op deze manier kon het team beter inspelen op de wensen en behoeften van de steeds complexere groep cliënten.
Positie verpleegkundige
Vanwege de steeds complexere cliëntgroep hebben een aantal leerateliers een verpleegkundige aan het team toegevoegd. In sommige leerateliers was de toegevoegde waarde van de verpleegkundige al merkbaar, met name bij de signalering van problemen bij cliënten, en in de coaching en sturing van andere teamleden. NIVEL-onderzoeker Linda Koopmans: “De rol en positie van de verpleegkundige is nog niet binnen alle teams duidelijk. Dat kan voor onrust en weerstand binnen de teams zorgen. Duidelijkheid over ieders rol en positie en een goede introductie van verpleegkundigen in het team is dan ook essentieel.”
De ideale teamsamenstelling?
De ideale teamsamenstelling is afhankelijk van de context. Elke organisatie geeft dit op zijn eigen manier vorm, passend bij de eigen situatie. Elk functieniveau heeft hierbij haar eigen toegevoegde waarde. Leidend bij de ideale teamsamenstelling zijn de zorgzwaarte en zorgbehoeften van de huidige cliënten en een mogelijke toekomstige verandering hierin.
Verbeteringen
In de leerateliers ontstonden verschillende verbeterinitiatieven. Zo is de samenwerking en communicatie binnen de teams verbeterd , maar ook de samenwerking met de huisarts, psycholoog en specialist ouderengeneeskunde en de communicatie met ouderen, familie, mantelzorgers en vrijwilligers. De deelnemers aan de leerateliers waren ook in de gelegenheid na te denken over hun visie op ouderenzorg: hoe willen we de zorg verlenen? Parallel aan landelijke bewegingen verschuift de visie op zorg van taakgericht naar meer cliëntgericht. Veel medewerkers zijn echter nog op zoek naar de praktische invulling van een cliëntgerichte visie.
Eenduidige visie
Het is volgens de onderzoekers van belang dat het team een eenduidige visie op zorg krijgt en bereid is deze visie in praktijk te brengen. Verder constateren ze dat individuele teamleden meer ruimte krijgen om de zorg aan ouderen te optimaliseren. Voorwaarde is wel dat de leidinggevende die ruimte ook biedt en teamleden deze ruimte willen en kunnen nemen. De leerateliers maakten ook duidelijk dat de bereidheid te veranderen en het vermogen tot veranderen binnen de teams belangrijke factoren zijn om veranderingen te doen slagen.
De onderzoekers adviseren het concept van de leerateliers op grotere schaal uit te rollen als methodiek om teams te stimuleren de zorg cliëntgerichter te maken en meer te laten aansluiten bij de reële behoeften van cliënten en hun naasten.
In de ouderenzorg stijgt de vraag naar zorg en neemt de complexiteit van de zorg toe. Dit vereist de inzet van een deskundig en goed toegerust team. Om inzicht te krijgen in de optimale teamsamenstelling is in 2013 het project Proeftuinen Ouderenzorg gestart.
Leerateliers
Met als doel optimale zorg aan ouderen te verlenen gingen zeven teams, zogenoemde leerateliers, proefondervindelijk op zoek naar de beste teamsamenstelling. Gedurende het project werden de teams gevarieerder in functieniveaus of competenties, door bijvoorbeeld een verpleegkundige aan het team toe te voegen of medewerkers bij te scholen op het gebied van dementie of kleinschalig wonen. Op deze manier kon het team beter inspelen op de wensen en behoeften van de steeds complexere groep cliënten.
Positie verpleegkundige
Vanwege de steeds complexere cliëntgroep hebben een aantal leerateliers een verpleegkundige aan het team toegevoegd. In sommige leerateliers was de toegevoegde waarde van de verpleegkundige al merkbaar, met name bij de signalering van problemen bij cliënten, en in de coaching en sturing van andere teamleden. NIVEL-onderzoeker Linda Koopmans: “De rol en positie van de verpleegkundige is nog niet binnen alle teams duidelijk. Dat kan voor onrust en weerstand binnen de teams zorgen. Duidelijkheid over ieders rol en positie en een goede introductie van verpleegkundigen in het team is dan ook essentieel.”
De ideale teamsamenstelling?
De ideale teamsamenstelling is afhankelijk van de context. Elke organisatie geeft dit op zijn eigen manier vorm, passend bij de eigen situatie. Elk functieniveau heeft hierbij haar eigen toegevoegde waarde. Leidend bij de ideale teamsamenstelling zijn de zorgzwaarte en zorgbehoeften van de huidige cliënten en een mogelijke toekomstige verandering hierin.
Verbeteringen
In de leerateliers ontstonden verschillende verbeterinitiatieven. Zo is de samenwerking en communicatie binnen de teams verbeterd , maar ook de samenwerking met de huisarts, psycholoog en specialist ouderengeneeskunde en de communicatie met ouderen, familie, mantelzorgers en vrijwilligers. De deelnemers aan de leerateliers waren ook in de gelegenheid na te denken over hun visie op ouderenzorg: hoe willen we de zorg verlenen? Parallel aan landelijke bewegingen verschuift de visie op zorg van taakgericht naar meer cliëntgericht. Veel medewerkers zijn echter nog op zoek naar de praktische invulling van een cliëntgerichte visie.
Eenduidige visie
Het is volgens de onderzoekers van belang dat het team een eenduidige visie op zorg krijgt en bereid is deze visie in praktijk te brengen. Verder constateren ze dat individuele teamleden meer ruimte krijgen om de zorg aan ouderen te optimaliseren. Voorwaarde is wel dat de leidinggevende die ruimte ook biedt en teamleden deze ruimte willen en kunnen nemen. De leerateliers maakten ook duidelijk dat de bereidheid te veranderen en het vermogen tot veranderen binnen de teams belangrijke factoren zijn om veranderingen te doen slagen.
De onderzoekers adviseren het concept van de leerateliers op grotere schaal uit te rollen als methodiek om teams te stimuleren de zorg cliëntgerichter te maken en meer te laten aansluiten bij de reële behoeften van cliënten en hun naasten.