Coordinator research program Care Demand of the Chronically Ill and Disabled; honorary professor 'Pharmacy health services research', University of Groningen, the Netherlands
Publicatie
Publication date
Negatieve effecten van normaal en verkeerd gebruik van zelfzorggeneesmiddelen: een literatuurstudie.
Dijk, L. van, Vervloet, M., Plas, M., Breuning, E., Ende, E. van den. Negatieve effecten van normaal en verkeerd gebruik van zelfzorggeneesmiddelen: een literatuurstudie. Utrecht: NIVEL, 2005. 81 p.
In het buitenland weten consumenten weinig over het juiste gebruik van zelfzorggeneesmiddelen, met als gevolg dat ze soms de gebruiksvoorschriften niet juist opvolgen. Hoewel de middelen in beginsel veilig zijn, komen ook bij deze middelen soms ernstige bijwerkingen voor. Bovendien kan verkeerd gebruik ervan leiden tot vergiftiging door (chronische of acute) overdosering. Voor de Nederlandse situatie zijn hierover geen cijfers beschikbaar.
Dat blijkt uit het literatuuronderzoek dat het NIVEL heeft uitgevoerd met subsidie van het Centraal Bureau Drogisterijen (CBD)
Momenteel staat de verruiming van de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen op de politieke agenda. Het kabinet heeft plannen om de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen te verruimen, waardoor iedereen die ingeschreven staat bij de Kamer van Koophandel deze geneesmiddelen kan verkopen. Tot op heden moest er in de winkel of bij de apotheek een deskundige aanwezig zijn, die vragen van de consument kan beantwoorden: een gediplomeerd (assistent-)drogist of een apotheker(sassistente). Maar het kabinet overweegt om die eis te laten vervallen. Zelfzorggeneesmiddelen kunnen dan verkocht worden door iedereen die bij de Kamer van Koophandel staat ingeschreven. Door de informatie op de verpakking en in de bijsluiter moeten consumenten dan zelf beoordelen welk middel ze nodig hebben en hoe ze het middel moeten gebruiken.
Het NIVEL onderzocht voor vijftien veelgebruikte zelfzorggeneesmiddelen wat de mogelijke negatieve gevolgen zijn van het (verkeerde) gebruik ervan, en in hoeverre consumenten van die gevaren op de hoogte zijn. De onderzoekers raadpleegden daarvoor 200, veelal internationale, studies. De meeste hadden betrekking op landen als de Verenigde Staten, Engeland en Australië, waar de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen ruimer is dan in Nederland. Ook worden daar verpakkingen verkocht met een veel groter aantal tabletten dan in Nederland gebruikelijk is, wat volgens enkele onderzoeken de kans op opzettelijke en misschien ook op onopzettelijke vergiftiging verhoogt. Bij paracetamol bijvoorbeeld, kan het in éénmaal innemen van enkele malen de maximale dagdosis de lever al zeer ernstig beschadigen, zonder dat daarbij bewusteloosheid optreedt.
NIVEL-onderzoeker Liset van Dijk: “Uit ons onderzoek blijkt dat buiten Nederland de kennis van consumenten over zelfzorggeneesmiddelen gering is. Ik heb geen directe aanleiding om aan te nemen dat dat in Nederland anders is. De belangrijkste bron van informatie is de bijsluiter, maar die is te beknopt en niet voor iedereen duidelijk.” Kennis is bijvoorbeeld belangrijk bij gebruik van onstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen. Bepaalde personen zij heel gevoelig voor het optreden van maagklachten door deze middelen en zouden ze alleen moeten gebruiken in overleg met een arts of apotheker. Overigens is het nog onduidelijk in hoeverre de resultaten de Nederlandse situatie weerspiegelen. Van Dijk: “In vergelijking met andere landen zijn Nederlanders heel conservatief met het slikken van pillen. Wij nemen niet alleen weinig voorgeschreven medicijnen, maar behoren ook tot de landen die het minste uitgeven aan zelfzorggeneesmiddelen.”
In 2001 gebruikte 72% procent van de Nederlanders een zelfzorggeneesmiddel. Dat waren vooral pijnstillers, op afstand gevolgd door medicijnen tegen keelpijn en verkoudheid. De middelen worden het vaakst gekocht bij de drogist. Op de tweede en derde plaats staan de apotheek en de supermarkt met drogisterij-afdeling.
Dat blijkt uit het literatuuronderzoek dat het NIVEL heeft uitgevoerd met subsidie van het Centraal Bureau Drogisterijen (CBD)
Momenteel staat de verruiming van de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen op de politieke agenda. Het kabinet heeft plannen om de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen te verruimen, waardoor iedereen die ingeschreven staat bij de Kamer van Koophandel deze geneesmiddelen kan verkopen. Tot op heden moest er in de winkel of bij de apotheek een deskundige aanwezig zijn, die vragen van de consument kan beantwoorden: een gediplomeerd (assistent-)drogist of een apotheker(sassistente). Maar het kabinet overweegt om die eis te laten vervallen. Zelfzorggeneesmiddelen kunnen dan verkocht worden door iedereen die bij de Kamer van Koophandel staat ingeschreven. Door de informatie op de verpakking en in de bijsluiter moeten consumenten dan zelf beoordelen welk middel ze nodig hebben en hoe ze het middel moeten gebruiken.
Het NIVEL onderzocht voor vijftien veelgebruikte zelfzorggeneesmiddelen wat de mogelijke negatieve gevolgen zijn van het (verkeerde) gebruik ervan, en in hoeverre consumenten van die gevaren op de hoogte zijn. De onderzoekers raadpleegden daarvoor 200, veelal internationale, studies. De meeste hadden betrekking op landen als de Verenigde Staten, Engeland en Australië, waar de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen ruimer is dan in Nederland. Ook worden daar verpakkingen verkocht met een veel groter aantal tabletten dan in Nederland gebruikelijk is, wat volgens enkele onderzoeken de kans op opzettelijke en misschien ook op onopzettelijke vergiftiging verhoogt. Bij paracetamol bijvoorbeeld, kan het in éénmaal innemen van enkele malen de maximale dagdosis de lever al zeer ernstig beschadigen, zonder dat daarbij bewusteloosheid optreedt.
NIVEL-onderzoeker Liset van Dijk: “Uit ons onderzoek blijkt dat buiten Nederland de kennis van consumenten over zelfzorggeneesmiddelen gering is. Ik heb geen directe aanleiding om aan te nemen dat dat in Nederland anders is. De belangrijkste bron van informatie is de bijsluiter, maar die is te beknopt en niet voor iedereen duidelijk.” Kennis is bijvoorbeeld belangrijk bij gebruik van onstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen. Bepaalde personen zij heel gevoelig voor het optreden van maagklachten door deze middelen en zouden ze alleen moeten gebruiken in overleg met een arts of apotheker. Overigens is het nog onduidelijk in hoeverre de resultaten de Nederlandse situatie weerspiegelen. Van Dijk: “In vergelijking met andere landen zijn Nederlanders heel conservatief met het slikken van pillen. Wij nemen niet alleen weinig voorgeschreven medicijnen, maar behoren ook tot de landen die het minste uitgeven aan zelfzorggeneesmiddelen.”
In 2001 gebruikte 72% procent van de Nederlanders een zelfzorggeneesmiddel. Dat waren vooral pijnstillers, op afstand gevolgd door medicijnen tegen keelpijn en verkoudheid. De middelen worden het vaakst gekocht bij de drogist. Op de tweede en derde plaats staan de apotheek en de supermarkt met drogisterij-afdeling.
