Solidariteit in de zorg: een onderzoek naar de bereidheid om voor anderen te betalen onder de algemene bevolking in 2013, 2015 en 2017.

Het Nederlandse zorgstelsel is gebaseerd op solidariteit. De zorgpremie voor het basispakket draagt bij aan de betaling van de zorgkosten van zowel onszelf als van anderen. Dit onderzoek beschrijft solidariteit vanuit het perspectief van de algemene bevolking in Nederland. Solidariteit en verwachte solidariteit worden in dit onderzoek respectievelijk gedefinieerd als de bereidheid en de verwachte bereidheid van anderen om te betalen voor zorgbehandelingen in het basispakket waar men zelf (nog) geen gebruik van maakt.

Hoge mate van solidariteit door de jaren heen
Het blijkt dat er over het algemeen een hoge mate van solidariteit is. Door de jaren (2013-2017) heen is er geen sprake van een stijging of daling van solidariteit. Er is wel sprake van een ‘dip’ van solidariteit in 2015. Bijna driekwart van de mensen geeft in 2017 aan dat zij bereid zijn om in het basispakket te betalen voor zorgbehandelingen van een ander waar zij zelf (nog) geen gebruik van maken tegenover 63% in 2015 en 73% in 2013. Wanneer solidariteit uitgesplitst wordt naar verschillende achtergrondkenmerken zien we het volgende: hoogopgeleiden zijn het meest solidair en laagopgeleiden zijn het minst solidair. Daarnaast zijn er twee trends zichtbaar. Als eerste geeft, door de jaren heen, een lager percentage van mensen met een matige/slechte gezondheid aan dat zij bereid zijn in het basispakket te betalen voor zorgbehandelingen van anderen. Dit is opvallend aangezien dit de groep is die waarschijnlijk baat heeft bij een solidair zorgsysteem. Als tweede geeft, door de jaren heen, een lager percentage laagopgeleiden aan dat zij verwachten dat anderen bereid zijn te betalen voor zorgbehandelingen waar men zelf (nog) geen gebruik van maakt.

Hoge mate van solidariteit met mensen met ‘pech’, mindere mate van solidariteit met anderen ten aanzien van ogenschijnlijk beïnvloedbare factoren
Er is een hoge mate van solidariteit met anderen die ‘pech’ hebben bijvoorbeeld door een genetische aanleg voor een ziekte of een slechte gezondheid. Eveneens is er een hoge mate van solidariteit met mensen die veel zorg gebruiken. Voor deze groepen geeft het overgrote deel van de mensen aan dat zij evenveel zouden moeten betalen voor de basisverzekering als mensen die geen genetische aanleg hebben, in goede gezondheid verkeren en mensen die weinig zorg gebruiken. Er is minder solidariteit ten aanzien van ogenschijnlijk beïnvloedbare factoren zoals een ongezonde levensstijl, het nuttigen van veel alcohol en roken. Een opvallend resultaat is dat er door de jaren heen sprake is van een lichte stijging van solidariteit met anderen die veel alcohol drinken, veel zorg gebruiken en een ongezonde levensstijl hebben. Dit kan een teken zijn dat mensen liever kiezen voor een algehele solidariteit dan voor premiedifferentiatie op basis van levensstijl.

Vervolgonderzoek
Maatschappelijk draagvlak voor solidariteit in de zorg kan invloed hebben op de invulling en werking van het zorgstelsel. Het is daarom belangrijk om solidariteit te blijven monitoren om te kijken of de waargenomen trends doorzetten of veranderen. Daarnaast is het van belang om in vervolgonderzoek te kijken naar onderliggende mechanismen die invloed kunnen hebben op solidariteit in de zorg. Het netwerk van personen zou bijvoorbeeld invloed kunnen hebben op solidariteit. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat iemand met een chronisch ziek familielid meer bereid is te betalen voor een ander. Kennis zou eveneens invloed kunnen hebben op de attitude ten opzichte van solidariteit in het zorgsysteem. Bijvoorbeeld wanneer iemand niet weet hoe solidariteit in het systeem werkt kan hij minder bereid zijn te betalen voor een ander. (aut. ref.)