Huisbezoeken. Voorkom somberheid bij geheugenproblemen: handboek voor hulpverlener.

Het NIVEL heeft een methode ontwikkeld om somberheid te bestrijden bij mensen die dement zijn en nog in hun eigen huis wonen èn bij de naaste die voor hen zorgt (de mantelzorgers, meestal de partner of een dochter). Een verpleegkundige van de lokale thuiszorg of GGZ-instelling komt daartoe zesmaal op huisbezoek, en helpt hen bij het verzinnen en (weer) ondernemen van activiteiten waar zij samen of apart plezier aan beleven.

De eerste ervaringen met deze methode van psychosociale begeleiding zijn zeer positief. Met name de mantelzorgers zeggen zich er beter door te kunnen ontspannen en zich minder somber te voelen.
Dit blijkt uit de evaluatie door het NIVEL*) van een door het NIVEL en Aveant - Thuiszorg Stad Utrecht (TSU) ontwikkeld begeleidingsprogramma dat zich richt op het voorkomen van somberheid bij mensen met dementie en hun naasten. De ontwikkeling van deze hulpvorm kon plaatsvinden dankzij de ZonMw Stimuleringsprijs á € 70.000 die het NIVEL won in 2003.
Volgens berekeningen van de Gezondheidsraad wonen in Nederland ongeveer 180.000 mensen van 65 jaar en ouder die lijden aan dementie. De meesten van hen wonen nog thuis met hun partner en/of andere familieleden. Familieleden van dementerenden (zoals overigens voor iedere zwaar chronisch zieke patiënt) hebben een zware taak, waarbij weinig tijd en energie overblijft voor ontspanning. Uit onderzoek is bekend dat veel dementerenden en hun naaste familie last hebben van somberheid en dat tot 50% van hen zelfs aan een lichte of zware vorm van depressie leidt. Ook is bekend dat, door preventie van somberheid, de mantelzorgers het zorgen voor de persoon met dementie langer vol kunnen houden. Dit is niet alleen goedkoper voor de samenleving, maar ook plezieriger voor de patiënt.

Huisbezoeken
Het project is gebaseerd op het begeleidingsprogramma 'Behavior Therapy-Pleasant Events' dat in de Verenigde Staten op de dagbehandeling van ziekenhuizen wordt uitgevoerd. NIVEL onderzoeker Renate Verkaik: “In Nederland gaan de meeste mensen met dementie echter niet naar een vorm van dagopvang, zeker niet in de eerste fasen van de ziekte. Daarom hebben we het programma vertaald naar de Nederlandse thuiszorgsituatie.”
Ook in Nederland is het in de zorg voor thuiswonende dementerenden nog helemaal niet gebruikelijk dat de hulpverlener op huisbezoek komt. Meestal worden er elders groepsbijeenkomsten georganiseerd. Ook de intake voor hulp vindt zelden thuis plaats.
Verkaik: “Het voordeel van zo’n huisbezoek is dat de verpleegkundige de mensen samen ziet in hun huiselijke situatie. Dan krijg je een veel beter beeld van wat er voor zo’n koppel speelt. Ook komen deze mensen door schaamte en angst vaak niet zo gemakkelijk de deur meer uit.”
Bij deze huisbezoeken zijn de unieke mogelijkheden, voorkeuren en beperkingen van de persoon met dementie en diens naaste altijd het uitgangspunt voor de geboden hulp. Kortom: maatwerk.
De huisbezoeken zijn beschreven in twee handboeken: één voor de hulpverlener en één voor de mantelzorger. Ze worden samen in één ringband uitgegeven en kunnen ook worden gedownload op www.nivel.nl. In de handboeken staan onder andere ideeën voor plezierige activiteiten en tips hoe deze te realiseren zijn.
De huisbezoeken kunnen gegeven worden door verpleegkundigen van thuiszorg- en GGZ-instellingen met ervaring in het begeleiden van mensen met dementie en hun mantelzorgers en kunnen worden ingepast in bestaande ketenzorgprogramma's voor deze doelgroep.