Slimme zorg thuis bij COPD en hartfalen: denk groot maar begin klein

'Slimme zorg thuis' kan een uitkomst bieden voor de alsmaar toenemende zorgvraag en de arbeidsmarktproblematiek. Bij het innoveren met slimme zorg thuis – denk aan telemonitoring bij patiënten met hartfalen of COPD – is het van belang om kleinschalig te beginnen, met een enthousiast team dat doelgericht werkt aan een oplossing voor het ervaren zorgprobleem. Vervolgens is het bij opschaling van belang om successen te delen. Dit zijn de belangrijkste conclusies uit Nivel-onderzoek naar de ervaringen van ‘voorlopers’ wat betreft het inzetten van slimme zorg thuis voor mensen met hartfalen of COPD.

Vijf voorlopende ziekenhuisafdelingen Longgeneeskunde dan wel Cardiologie namen deel aan dit onderzoek. De vormen van slimme zorg thuis die zij leveren vallen uiteen in zelfmetingsinstrumenten, zoals een ziektelastmeter en sensoren die lichaamsfuncties meten, ‘beeldbellen’ en het bieden van ziekenhuiszorg aan huis. Deze vormen van slimme zorg thuis worden bij de deelnemende afdelingen momenteel ingezet bij 5 tot 20% van de groep mensen met COPD of hartfalen en dan veelal de ‘zorgzware’ patiënten.

Slimme zorg thuis zorgt voor meer betrokkenheid van de patiënt
Volgens de voorlopers hebben de patiënten baat bij de nieuwe zorgvorm: ze voelen zich meer betrokken bij de behandeling en de laagdrempeligheid van de zorgvorm geeft hen een veilig gevoel. De voorlopers spreken dan ook de verwachting en de ambitie uit dat slimme zorg thuis de komende jaren sterk toeneemt op hun afdeling en mogelijk ook voor andere doelgroepen gaat worden ingezet.

Kleinschalig beginnen en pas bij succes opschalen
We onderzochten de implementatie van de slimme-zorg-innovaties. Deze waren kleinschalig opgezet in de vorm van een pilot en werden telkens geëvalueerd en bijgesteld. De aan het onderzoek deelnemende voorlopers benadrukken dat de nieuwe manier van zorg leveren pas moet worden opgeschaald, wanneer de resultaten uit de pilot écht bijdragen aan het gestelde doel. Verder geven zij aan dat een goede samenwerking – met een team dat écht in de innovatie gelooft – cruciaal is. Belangrijk hierbij is het delen van successen: ‘Als dokters zien dat patiënten baat hebben bij een nieuw project, dan gaat het vliegen.’

Het innovatieproces vergt doorzettingsvermogen
Alle deelnemende ‘voorlopers´ zijn ervan overtuigd dat ze met de slimme-zorg-innovaties betere zorg leveren, maar geven ook aan dat er nog wel wat hobbels zijn te nemen. Het proces van innoveren kost veel tijd én doorzettingsvermogen. Dit laatste blijkt met name nodig te zijn bij het omgaan met barrières op ICT-gebied; het ontwikkelen van veilige en stabiele online systemen is een heikel punt gebleken.

Andere inrichting vergoedingssystemen essentieel voor verdere groei slimme zorg
Om opschalingen van slimme zorg thuis mogelijk te maken, is het noodzakelijk om vergoedingssystemen anders in te richten. Er ligt een gezamenlijke opgave voor de politiek en voor grote investeerders, zoals zorgverzekeraars, in het stimuleren en faciliteren van verdere groei. Veranderingen in de manier waarop zorg wordt verleend moeten samengaan met daarbij passende manieren van financiering. Het initiatief en de uitvoering van de verdere groei van slimme zorg thuis zou moeten komen van enthousiaste professionals die in de praktijk werkzaam zijn. Daarom is het van belang dat deze professionals in gesprek blijven met zorgverzekeraars, politiek en andere investeerders.

Over het onderzoek
Aan dit verkennende onderzoek hebben vijf ziekenhuisafdelingen deelgenomen, die ofwel gespecialiseerd zijn in longgeneeskunde ofwel in cardiologie. Het Nivel heeft telefonische interviews gehouden met de vertegenwoordigers van de Raad van Bestuur van de deelnemende ziekenhuizen. Daarnaast zijn er focusgroepen gehouden met zorgprofessionals en andere betrokkenen bij de slimme zorg thuis. De deelnemers waren geselecteerd door de opdrachtgever, het ministerie van VWS.