GGZ-consultaties aan de eerstelijnszorg: registratie 2000-2003.

Mensen met psychische problemen kunnen vaker dan vier jaar geleden terecht bij laagdrempelige hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), zoals een maatschappelijk werker of een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige. In sommige regio's kunnen daardoor per jaar honderden mensen met psychische klachten méér geholpen worden dan voorheen, terwijl huisartsen zich toch minder belast voelen door psychische zorgvragers.
Dit komt doordat er meer hulpverleners zijn dan vroeger, die beter samenwerken. En dat is weer te danken aan een samenhangend pakket van overheidsmaatregelen ter versterking van de eerstelijns GGZ: huisarts, algemeen maatschappelijk werk (AMW) en eerstelijnspsycholoog.

Deze versterking van de eerstelijns GGZ is geëvalueerd door het NIVEL, het adviesbureau KPMG, het SGBO (het onderzoeks- en adviesbureau van de VNG) en het Trimbos Instituut. De evaluatie is verricht in opdracht van het ministerie van VWS en stond onder auspicien van de Stuurgroep Tussen de Lijnen, die bestaat uit zorgaanbieders, zorgfinanciers en cliënten.

De maatregelen behelsden onder meer een toename van het aantal maatschappelijk werkers, de mogelijkheid voor huisartsen om advies over patiënten te vragen aan tweedelijns gespecialiseerde hulpverleners (sociaal psychiatrisch verpleegkundige of psychiater) en een aantal experimentele projecten om de samenwerking en afstemming tussen hulpverleners in de (eerste- en tweedelijns) GGZ te verbeteren. Ook kregen de verenigingen van eerstelijnspsychologen, huisartsen en instellingen voor AMW subsidie voor het opzetten van kwaliteitssystemen, voor deskundigheidsbevordering en voor het verbeteren van de samenwerking in de eerstelijn.

Ondanks de uitbreiding van de capaciteit blijft de druk op de eerstelijns GGZ bestaan. Dat komt doordat steeds meer mensen met psychische problemen zich bij de gezondheidszorg melden voor hulp. Zij bezoeken hun huisarts bijvoorbeeld vaker dan mensen zonder psychische klachten, ook met andere medische problemen, zoals slaapmoeilijkheden of gebrek aan eetlust.
Om overbelasting van met name de huisarts te voorkomen, is met genoemde maatregelen de laatste jaren toegewerkt naar steeds meer en nauwere samenwerking tussen hulpverleners uit de eerste- en tweedelijns GGZ. Het effect van de maatregelen om de eerstelijns GGZ te versterken is overigens nog niet over heel Nederland even sterk merkbaar.

Het succes ervan is namelijk voor een groot deel afhankelijk van de samenwerking tussen de verschillende hulpverleners die samen de eerstelijns GGZ vormen. Op dit terrein zijn er grote regionale verschillen. Een van de onderzoeksaanbevelingen luidt dan ook dat een verdere investering in een stelselmatige regionale ondersteuning en coördinatie van de eerstelijn in het algemeen en de eerstelijns GGZ in het bijzonder van levensbelang is om overal in Nederland succesvolle initiatieven tot stand te brengen.

De Stuurgroep Tussen de Lijnen onderschrijft deze aanbeveling. Deze stuurgroep begeleidt en bewaakt het pakket aan maatregelen ter versterking van de eerstelijns GGZ; huisarts, algemeen maatschappelijk werk (AMW) en eerstelijnspsycholoog.
In een advies aan Minister Hoogervorst schrijft de stuurgroep dat een belangrijke leidraad voor beleid en uitvoering is dat middels die noodzakelijke coördinatie van samenwerking structureel gewerkt moet worden aan een optimale kwaliteit van verwijzingen van cliënten: zo mogelijk naar de eerstelijn, zo nodig naar de tweedelijn. De stuurgroep meent dat ondersteuning van samenwerking niet alleen de motivatie tot samenwerking, maar ook de aandacht voor de positie van de cliënt in hulpverlening en samenwerking bevordert. Om de huidige in gang gezette maatregelen te kunnen borgen en implementeren in de door de regering gewenste ondersteuning van de integrale eerstelijnsgezondheidszorg, is, zo meent de stuurgroep, continuering van de financiële injecties vereist.