Kwaliteit van de huisartsenzorg vanuit migrantenperspectief: ontwikkeling van een meetinstrument.

In het kader van de Tweede Nationale studie voor ziekten en verrichtingen in de huisartsenpraktijk (NS2) zal in 2000 een enquête gehouden onder Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen. Voor deze enquête is in opdracht van ZorgOnderzoek Nederland (ZON) een meetinstrument ontwikkeld om de kwaliteit van zorg vanuit patiëntenperspectief, toegespitst op deze migranten, te meten.
Dit instrument sluit aan bij een reeks instrumenten om de kwaliteit van de zorg te meten vanuit het gezichtspunt van verschillende groepen gebruikers, de QUOTE-vragenlijsten. ('QUOTE': QUality Of care Through the patients Eyes.) Er zijn twee versies van de QUOTE-huisartsenzorg voor migranten (QUOTE-Mi) opgesteld; een korte versie voor onderzoek dat zich vooral richt op kwaliteitsborging en een lange versie die met name geschikt is voor toepassing in projecten gericht op kwaliteitsverbetering.

Kwaliteitsaspecten: bejegening belangrijk
Er bestond geen betrouwbaar en valide meetinstrument om de waardering van migranten van de huisarts en de huisartspraktijk te meten. Daarom is onderzocht welke aspecten van zorg migranten belangrijk vinden en in hoeverre deze te maken hebben met hun culturele achtergrond, welke ervaringen zij hebben met de huisartsenzorg, in hoeverre er verschillen bestaan tussen de etnische groepen en wat de knelpunten zijn bij het afnemen van een gestructureerde vragenlijst bij migranten. Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden, in de vorm van diepte-interviews, groepsgesprekken en een (mondelinge) enquête onder 151 migranten.
Migranten vinden vooral de bejegening door de huisarts een belangrijk kwaliteitsaspect. Zij vinden het belangrijk dat de huisarts hen serieus neemt, voldoende tijd en aandacht voor hen heeft en hen met respect behandelt. Hierin verschillen migranten niet van autochtone Nederlanders.
Migranten hebben behoefte aan een goede voorlichting over het gebruik van geneesmiddelen en over de resultaten van onderzoek. Wat betreft de deskundigheid vinden zij het voorschrijven van medicijnen een belangrijk punt. Zij hebben vaak het gevoel dat de huisarts erg snel 'zomaar' iets voorschrijft (bijvoorbeeld paracetamol), maar men wil geen onnodige medicatie. Dit werpt dus een ander licht op het idee dat 'migranten altijd medicijnen willen krijgen'.
Migranten vinden het belangrijk dat de huisarts snel op huisbezoek komt, zonder dat men daar teveel op hoeft aan te dringen. Verder wil men dat de huisarts telefonisch goed bereikbaar is en dat men 's avonds en in het weekend snel een arts kan raadplegen. Ook een snelle doorverwijzing naar een specialist vindt men van belang.
Een aantal kwaliteitsaspecten heeft specifiek met het migrant zijn te maken. Zo moet de huisarts geen vooroordelen jegens migranten hebben en hen net zo behandelen als autochtone Nederlanders. Verder wensen zij dat de huisarts rekening houdt met eventuele taalproblemen, dat hij enige kennis heeft van hun achtergrond en er begrip voor heeft dat zij een arts in het buitenland raadplegen.
Tussen de vier groepen migranten zijn wel verschillen. Vooral Turken leggen veel nadruk op de procesmatige (bijvoorbeeld bejegening) en de structurele (bijvoorbeeld toegankelijkheid) kenmerken van de kwaliteit. Antillianen en Surinamers vinden de specifieke kenmerken minder belangrijk, waarschijnlijk doordat zij minder taalproblemen hebben.

Ervaringen: veel taalproblemen
In het algemeen zijn de ondervraagde migranten redelijk positief over hun huisarts. Ze voelen zich met respect en gelijkwaardig behandeld. De huisarts geeft uitleg in begrijpelijke taal, schrijft de juiste geneesmiddelen voor, informeert hen goed over de resultaten van onderzoek en verwijst wanneer zij dat wensen door naar de specialist. Een kwart van de respondenten vindt echter dat de huisarts te weinig tijd neemt voor een gesprek. Veertig procent vindt dat de huisarts onvoldoende uitleg geeft over mogelijke bijwerkingen van specifieke medicijnen en het gebruik van combinaties van medicijnen. Ook meldt veertig procent van de respondenten dat de huisarts niet onmiddellijk bereid is tot een huisbezoek. Hoewel de meeste migranten vinden dat de huisarts begrip heeft voor hun taalproblemen, schakelt deze zelden een tolk in. Ten slotte geeft eveneens veertig procent van de ondervraagden aan dat de huisarts er geen aandacht voor heeft dat migranten andere problemen hebben dan autochtone Nederlanders.
Ondanks het relatief geringe aantal ondervraagde migranten per subgroep, zijn er duidelijke verschillen tussen de etnische groepen. Vooral de Marokkanen zijn vaak minder tevreden over de huisarts. Taalproblemen, en alles wat daarmee samenhangt, vormt voor een groot deel van deze groep een belangrijk knelpunt.

Werken met de vragenlijst
In principe kon men goed werken met de vragenlijst. Wel bleken er nog een aantal specifieke problemen te zijn. Zo leverde de vertaling in het Turks een wat te moeilijke tekst op en bleken Hindoestaanse Surinamers soms behoefte te hebben aan een toelichting in hun eigen taal. Sommige onderwerpen die betrekking hebben op psychische problemen, bleken enige verwarring op te roepen. Met de in het Berbers vertaalde vragenlijst heeft men geen ervaring opgedaan.
In het algemeen bleek echter dat de QUOTE/Mi een geschikt instrument is om de kwaliteit van zorg bij migranten te meten.