Nivel-onderzoeksprogramma Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Zorg

Een arbeidsmarkt is in evenwicht wanneer vraag en aanbod op elkaar aansluiten, zowel kwantitatief en kwalitatief. Dit levert goede, toegankelijke en betaalbare zorg op. Hoe verbeteren we die aansluiting? Is meer opleiden de oplossing, een andere organisatie van zorg?

Zorg is mensenwerk. In Nederland werken 1,2 miljoen mensen in of voor de zorgsector. Sommige zorgtaken kunnen worden geautomatiseerd of geleerd aan patiënten en/of burgers. Maar het geven van zorg is en blijft een heel arbeidsintensief en verantwoordelijk proces. Wij monitoren voortdurend de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de zorg.

Nivel-icoon pijlDirect naar de actuele stand van zaken in de huisartsenzorg?

Nivel Batenburg 250pxNivel in de media
Ronald Batenburg over het huisartsentekort
in In het vizier van De Jager, Omroep Gelderland (28-02-2024)

Bekijk het hele programma (24:20 min.) of eventueel de fragmenten met professor Batenburg aan het woord: 3:38-5:02 | 5:36-6:01 | 6:40-8:01 |14:25-15.10 | 16:15-16:59 | 17:40-18.08 | 20:30-21:30.
(Klik op de foto en scroll naar de onderste helft van de pagina voor de video.)

Ontwikkelingen en trends in de arbeidsmarkt en organisatie van zorgOntwikkelingen en trends in de arbeidsmarkt en organisatie van zorg

Met de vergrijzing van de bevolking, en daarmee ook van de zorgverleners, zal de krapte op de arbeidsmarkt naar verwachting steeds sneller toenemen. Hoe krijgen we al het werk in de zorg gedaan met steeds minder mensen? Wat niet meehelpt, is dat bij schoolverlaters een baan in de zorg niet erg populair is.

Werken in de zorg heeft een relatief slecht imago als het gaat om beloning en arbeidsomstandigheden. Hierdoor verlaten er ook nog eens te veel mensen de zorgsector. Overigens verschilt dit wel per beroep; zo hebben artsen hier nauwelijks last van.

Het Nivel onderzoekt …Het Nivel onderzoekt …

In de gezondheidszorg zijn veel uitdagingen als het gaat om deze toekomstbestendig te maken. De belangrijkste arbeids- en organisatievraagstukken in ons onderzoeksprogramma hebben betrekking op:

Het Nivel onderzoekt …

Deze vraagstukken zijn groot en complex en hangen ook nog eens met elkaar samen. Voor oplossingen is kennis nodig, kennis die de verschillende niveaus en sectoren waarin zorgverleners dagelijks werken overstijgt. Daarnaast dient de kennis die er wél is in historisch perspectief en toekomstperspectief te worden geplaatst.
Binnen dit Nivel-onderzoeksprogramma brengen wij trends in kaart en maken we mogelijke scenario’s.

Onderzoeksvragen

Voorbeelden van onderzoeksvragen binnen ons onderzoeksprogramma zijn:

  • Leiden we genoeg mensen op tot een bepaald type professional? Hoe bepalen we dan wat 'genoeg' is? En hoe haalbaar is 'meer opleiden' als oplossing voor krapte, als we ook te maken hebben met uitstroom en toenemend zorggebruik?
  • Zijn teams van professionals wel genoeg in balans om te kunnen omgaan met de actuele of toekomstige zorgvragen en met de verscheidenheid aan doelgroepen die zij bedienen?
  • Sluiten de competenties die zorgverleners meekrijgen in de opleiding nog wel aan bij de toekomstige zorgvraag? Hoe kunnen niet alleen opleidingen maar ook beroepen worden aangepast? Hoe kan bijvoorbeeld het kennis- en kwaliteitsbeleid worden verbeterd?
  • Zijn er nieuwe opleidingen en beroepen in de zorg nodig of moeten we de bestaande rollen van professionals en organisaties veranderen?
  • Waarom zijn knelpunten op de arbeidsmarkt in bepaalde krimpgebieden veel pregnanter dan in andere regio’s? En moeten we voor deze regionale verschillen een spreidingsbeleid gaan opvoeren?

Deze kernvragen leiden tot twee pijlers van onderzoek binnen ons programma:

1. Onderzoek naar de aansluiting tussen vraag en aanbod in de arbeidsmarkt van zorgberoepen

De aansluiting tussen vraag en aanbod op de zorgarbeidsmarkt bekijken we vanuit verschillende invalshoeken.

  1. Meerdere dimensies: ons onderzoek is kwantitatief, kwalitatief, organisatiekundig en planmatig van aard.
  2. Landelijk en regionaal: de resultaten van ons onderzoek bieden we aan op nationaal niveau en ook steeds meer op regionaal niveau.
  3. Vanuit het perspectief van zorgverlener en zorggebruiker: we doen onderzoek naar de zorgvraag van patiënten en burgers in de regio én naar de aantrekkelijkheid van die regio voor zorgverleners om er te gaan werken.

Praktijkvoering
Fragment uit Infographic Praktijkvoering belangrijkste verbeterpunt huisartsopleiding

Aangezien de zorgsector sterk verandert, is integraal onderzoek en beleid nodig om de arbeidsmarkt van de zorg in evenwicht te houden.

arbeidsmarkt evenwicht

Er zijn grote schommelingen op de arbeidsmarkt. Veel ervan kunnen voorkomen worden door proactief beleid
Profile picture for user r.batenburg@nivel.nl

2. Onderzoek naar het skillmix-beleid

We kijken hoe de samenwerking en taakverdeling tussen zorgprofessionals kan bijdragen aan een betere arbeidsmarkt. Het zorgen voor een innovatief ‘skillmix-beleid’ in de zorg staat in de top 5 van de Europese beleidsagenda.

Skillmix

Het Skillmix-instrument in 3 minuten

Methoden van onderzoekMethoden van onderzoek

Voor ons onderzoek maken we gebruik van onze onderzoeksinfrastructuur: met onze Nivel Beroepenregistraties in de Gezondheidszorg verzamelen en analyseren we de werkzaamheid, loopbanen en praktijken van eerstelijnszorgverleners.

Door het analyseren van onze schat aan data kunnen we over langere periode dingen zien als:

  • hoeveel mensen in een beroepsgroep werken
  • hoeveel uur ze werken
  • binnen wat voor praktijk ze dat doen
  • of ze zelfstandig werken of in loondienst
  • hoe de personeelssamenstelling (‘skillmix’); van praktijken in de eerste lijn eruit ziet

Daarbij maken gebruik van verschillende onderzoeksmethoden:

  • we werken met capaciteitsramingsmodellen
  • we doen substitutieonderzoek
  • we houden enquêtes en focusgroepen
  • we kijken vooruit, in workshops en aan de hand van modellen

Methoden van onderzoek

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijkVerbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

Met ons onderzoek reiken we informatie en kennis aan die als basis kunnen dienen voor arbeidsmarktbeleid en organisatiebeleid in de zorg. We helpen alle partijen in de zorg om een objectief beeld te krijgen van de arbeidsmarkt, in de gehele sector of in een regio, en zetten dit in perspectief. Beroepsgroepen lijken soms verrassend veel op elkaar en kunnen daardoor veel van elkaar leren. Dit geldt ook voor regio’s en landen.

Maatschappelijke impactMaatschappelijke impact

Een volkomen evenwichtige arbeidsmarkt met maximale werk- en patiënttevredenheid zal in de zorg nooit worden bereikt. Maar partijen kunnen wél meer doen aan strategisch arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. Het Nivel ondersteunt dit door expertise, kennis en informatie aan te bieden. Tijdig bijsturen op in- en uitstroom en het verkennen van nieuwe organisatievormen zijn belangrijker dan ooit. Ons onderzoek is juist hierop gericht en voorziet daarmee in een behoefte van vele sectoren en vele beroepsgroepen in de zorg.

 

    Batenburg, R. Nivel-onderzoeksprogramma Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Zorg. Uit: www.nivel.nl [Laatst gewijzigd op 01-03-2024; geraadpleegd op 28-03-2024]. URL: https://www.nivel.nl/nl/nivel-onderzoeksprogrammas/arbeids-en-organisatievraagstukken-gezondheidszorg