Capaciteit tandartsen komende twintig jaar stabiel, aantal mondhygiënisten stijgt

Nederland telde in 2019 rond de 9600 werkzame tandartsen en dit aantal zal – bij een gelijkblijvende opleidingsinstroom – de komende twintig jaar min of meer gelijk blijven. Het aantal werkzame mondhygiënisten zal in dezelfde periode toenemen van bijna 3600 naar bijna 5900. Dit blijkt uit onderzoek dat het Nivel voor het Capaciteitsorgaan uitvoerde ter onderbouwing van het instroomadvies voor de periode 2021-2024. Het Capaciteitsplan is aangeboden aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het rapport over de Eerstelijns Mondzorg is aangeboden aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Vergrijzing is een van de redenen voor het verschil in de groei tussen het aantal tandartsen en het aantal mondhygiënisten.

Uitstroom bij tandartsen en instroom bij mondhygiënisten hoger
Onder tandartsen is een groter aandeel 50-plussers werkzaam (43% in 2019) dan onder mondhygiënisten (20% in 2019). Bij de tandartsen zal daarom een groter deel uitstromen. Ook speelt een rol dat de jaarlijkse opleidingsinstroom voor mondhygiënisten hoger is dan voor tandartsen: 306 tegenover 275 in 2018.

Meer tandartsen blijven werkzaam in hun beroep
Tegenover een hogere uitstroom van tandartsen staat ook een hoger ‘extern rendement’ bij de tandartsen: het aandeel tandartsen dat na afronding van de opleiding in het beroep werkzaam blijft, is hoger dan bij mondhygiënisten. Na één jaar zien we dat 97% van de tandartsen werkzaam is in hun beroep en 79% van de mondhygiënisten. Dit komt waarschijnlijk doordat mondhygiënisten vaker dan tandartsen kort na hun afstuderen een vervolgopleiding volgen. Het verschil in extern rendement wordt later na het afstuderen overigens wel kleiner.

Extra instroom buitenlandse tandartsen speelt marginale rol in ontwikkeling beroepsgroep
Bovendien kennen tandartsen in tegenstelling tot mondhygiënisten een jaarlijkse ‘extra’ instroom uit het buitenland (zo’n 100 personen in 2018). Deze ontwikkeling speelt echter geen rol van betekenis bij het verklaren van het verschil in de ontwikkeling van beide beroepsgroepen, aangezien dit aantal de laatste jaren afneemt en sowieso slechts zo’n 40% van de ingestroomde tandartsen langdurig in Nederland actief blijft.

Verwachte aantallen tandartsen en mondhygiënisten 2019-2039
De volgende grafieken geven een beeld van de te verwachten capaciteit van beide beroepsgroepen tussen 2019 en 2039, op basis van de in- en uitstroomtrends.

Tandartsen en mondhygiënisten besteden zo’n driekwart van hun tijd aan patiënt
Tandartsen werken gemiddeld 39 uur en mondhygiënisten 32 uur. Het maakt verschil of zij praktijkhouder zijn of niet: praktijkhoudende mondhygiënisten werken gemiddeld 38 uur per week, mondhygiënisten in loondienst 29 uur. Voor tandartsen is het verschil wat kleiner: praktijkhouders werken gemiddeld 42 uur en tandartsen in loondienst 36 uur. Van hun werkzame uren besteden tandartsen 76% aan patiëntgebonden taken. Voor mondhygiënisten is dit 79%. De rest van de werktijd wordt bijvoorbeeld besteed aan bedrijfsmatige werkzaamheden, nascholing en het doen van onderzoek.

Over het onderzoek
Het Nivel heeft een enquête uitgezet onder mondhygiënisten en een steekproef van tandartsen, waarop 1118 mondhygiënisten hebben gereageerd (respons: 28%) en 650 tandartsen (respons: 32%). Ook heeft het Nivel mondhygiënisten die geen lid waren van de beroepsvereniging maar wel bekend zijn in het diplomaregister, benaderd met één enkele vraag over hun werkzaamheid. Hierop reageerden nog eens ruim 380 mondhygiënisten. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Capaciteitsorgaan, dat instroomadviezen geeft over de opleidingsinstroom tot verschillende medisch(e) beroepen.