Nivel: De huisarts zag vaker (mentale) gezondheidsproblemen tijdens coronamaatregelen
Nieuws
18-12-2024

De huisarts zag vaker (mentale) gezondheidsproblemen tijdens coronamaatregelen

Het Nivel onderzocht de relatie van vijf coronamaatregelen – lockdowns, schoolsluitingen, sportschoolsluitingen, thuiswerkadvies en thuiswerkplicht – met door de huisarts geregistreerde gezondheidsproblemen. Daarnaast bekeken de onderzoekers in hoeverre het gebruik van huisartsenzorg in 2022 afweek van voor de pandemie (2018/2019). Huisartsen bleken tijdens weken waarin maatregelen van kracht waren vaker verschillende (mentale) problemen te registreren, zoals angst- en depressieklachten. Daarnaast registreerde de huisarts in 2022 vaker obesitas en maakte men meer gebruik van de gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg dan voor de pandemie. Problemen op het werk of op school kwamen juist minder vaak voor. Dit blijkt uit het derde langcyclische onderzoek van het Nivel binnen de Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19.

Oorzakelijk verband maatregelen en toename klachten in huisartsenpraktijk niet zeker

Op basis van onze analyses kunnen we niet zeggen of de coronamaatregelen tot meer of minder gezondheidsproblemen hebben geleid. We kunnen enkel stellen dat in de weken dat de maatregelen golden, huisartsen meer of minder vaak deze gezondheidsproblemen vastlegden in hun patiëntendossier. De verschillende maatregelen zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden, omdat de maatregelen elkaar in de tijd vaak overlapten. Tot slot geeft de analyse geen inzicht in (eventuele) vertraagde effecten van de maatregelen; doorwerking van eerdere maatregelen kon niet worden meegenomen. Bovendien zijn mensen die pas na een aantal weken of maanden naar de huisarts gingen, niet meegenomen in het onderzoek. Wel bieden de bevindingen waardevolle inzichten in de patronen van gezondheidsproblemen tijdens verschillende fasen van de pandemie.

Tijdens coronamaatregelen meer angst- en depressieklachten

In de perioden dat de coronamaatregelen van kracht waren, registreerde de huisarts vaker  - verschillende - mentale problemen. Voor alle leeftijdsgroepen heeft de huisarts tijdens sluitingen van sportscholen en tijdens lockdowns vaker angst- en depressieklachten geregistreerd, maar niet tijdens schoolsluitingen. Wel zien we dat tijdens schoolsluitingen, net als in perioden waarin een thuiswerkadvies gold en tijdens lockdowns, moeheid en problemen op werk en school afnamen. Ten derde waren er minder geheugen- en concentratieproblemen en minder relationele problemen tijdens schoolsluitingen. Ten slotte werd obesitas vaker door de huisarts geregistreerd in weken waarin coronamaatregelen van kracht waren, met name tijdens sportschoolsluitingen.

Minder problemen op het werk of op school, meer obesitas

Tijdens de pandemie zien we in 2022 voor een aantal klachten ook een afname vergeleken met 2018/2019. Dit geldt voor problemen op de opleiding of het werk, voor een prikkelbaar of boos gevoel of prikkelbaar of boos gedrag, en voor sociale problemen (zoals geldproblemen of problemen met huisvesting). In 2021 registreerde de huisarts dit nog vaker dan voor de pandemie. Obesitas kwam in 2022 juist meer voor dan voor de pandemie, net als tijdens perioden met coronamaatregelen.

Meer gebruik gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg

Het aantal verwijzingen naar de gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg (GGZ) is in 2022 duidelijk toegenomen vergeleken met voor de pandemie. Deze stijging is zelfs nog sterker dan in eerdere coronajaren. Ook bleef in 2022 het aantal contacten met de praktijkhouder GGZ (POH-GGZ) hoger dan voor de pandemie. Van een grote toename in contacten met de huisarts voor een aantal veelvoorkomende mentale gezondheidsproblemen (zoals angst en depressie) was in 2022 geen sprake.

Gevarieerd beeld post-COVID-klachten

In 2022 zien we een gevarieerd beeld van klachten die ook vaak voorkomen bij post-COVID: voor een aantal van deze klachten geldt een toename ten opzichte van 2021 en voor andere klachten juist een afname. Zo registreerde de huisarts in 2022 vaker geheugen- en concentratieproblemen en klachten van benauwdheid dan in 2021 (en meer dan voor de pandemie). Reuk- of smaakverlies kwam in 2022 nog steeds vaker voor dan in 2018/2019, maar minder vaak dan in 2021.

Vijfjarig grootschalig onderzoeksprogramma naar gevolgen langlopende crisis

De coronapandemie heeft een crisis veroorzaakt die lang duurt. Over de gevolgen van langzame, langslepende crises is nog weinig bekend. Het Netwerk GOR, waar het Nivel deel van uitmaakt, verzamelt hier gedurende vijf jaar (2021-2025) meer kennis over met de Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19 (GOR-COVID). Daarin brengen het RIVM, GGD’en, GGD GHOR Nederland, het Nivel en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum de gevolgen van de coronacrisis voor de gezondheid in kaart. Dit doen zij in opdracht van het ministerie van VWS en ZonMw. Kwartaal- en jaarrapportages van zorggebruik maken hier onderdeel van uit. De inzichten uit de onderzoeken ondersteunen beleidsmakers bij het nemen van effectieve maatregelen bij deze en volgende, soortgelijke crises.

Over het onderzoek

Voor ons onderzoek combineerden we de gegevens uit twee databronnen. De eerste databron was die van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, met zorggegevens afkomstig uit de elektronische patiëntendossiers van huisartsenpraktijken. Deze zijn representatief zijn voor heel Nederland en geven inzicht in het voorkomen van acute symptomen/klachten, chronische aandoeningen, medicatievoorschriften, verwijzingen naar gespecialiseerde GGZ en zorggebruik. De tweede databron betrof bestanden met microdata (data op individueel niveau) van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), met informatie over sociaaleconomische status (huishoudinkomen), migratieachtergrond en suïcides. Wel moet worden vastgesteld dat de meeste van de gevonden effecten in dit onderzoek relatief klein zijn.

Altijd op de hoogte blijven van Nivel-nieuws? Abonneer u op onze attendering!

U kunt zich op elk moment afmelden, via de link onder in de e-mails die u ontvangt. Meer weten? Bekijk het  Privacybeleid van het Nivel en de legal policies die het mailingsplatform Mailchimp hanteert, die u erkent door uw deelname aan onze nieuwsattendering via dit platform.
Ook interessant: bekijk de mogelijkheden om onderzoek te doen met (gegevens van) het Nivel.