Mondigheid in de spreekkamer blijft moeilijk, maar is wellicht te leren

De ene patiënt laat veel meer van zich horen in het consult dan de andere. Want mondigheid in de spreekkamer is nog niet voor alle patiënten weggelegd en kun je niet in alle situaties van een patiënt verwachten. Onderzoekers van het NIVEL en AMC zijn bezig met verschillende trainingen om patiënten te helpen zich beter voor te bereiden op het consult. Ze presenteren ze in het kwartaalblad Psychosociale oncologie.

Patiënten hebben de afgelopen decennia een andere rol gekregen. Er is meer aandacht voor de patiënten achter de ziekte en hun rechten zijn formeel vastgelegd, waardoor patiënten meer invloed kunnen hebben op de behandeling. Uit onderzoek blijkt dat de ene patiënt veel mondiger is dan de andere. Opmerkelijk is dat patiënten in de spreekkamer van de huisarts na de eeuwwisseling minder aan het woord zijn dan in 1986. Voor een grote groep blijft mondigheid dus moeilijk. De vraag is of ze hierin ondersteund kunnen worden en mondigheid als het ware kunnen leren.  
 
Afhankelijk
Patiënten willen niet lastig gevonden worden, en dat blijkt ze te belemmeren. Kennelijk wordt de arts-patiëntrelatie nog steeds gekenmerkt door ongelijkheid en afhankelijkheid. Daarnaast hebben patiënten vaak het gevoel dat er te weinig tijd is en vergeten ze belangrijke onderwerpen of vragen te bespreken, durven ze de arts niet te onderbreken of denken ze dat bijvoorbeeld psychosociale problemen niet thuishoren in het gesprek met de dokter. 
 
Trainingen voor patiënten
Uit een onderzoek onder lymfklierkankerpatiënten blijkt wel dat veel patiënten na verloop van tijd steeds beter voorbereid in gesprek gaan met de arts en daarin verschillende fases doorlopen met bijbehorende barrières. Er zijn inmiddels ook verschillende trainingen ontwikkeld voor patiënten om beter beslagen ten ijs op consult te komen. Het NIVEL test momenteel een online communicatie-interventie voor patiënten (PatientTIME). En in het AMC wordt onderzoek gedaan naar een ‘Vragenhulp’ (Question Prompt List) voor patiënten met kanker.
 
Sturende rol
De arts neemt doorgaans het voortouw in het gesprek, interventies zoals PatientTIME en de ‘Vragenhulp’ kunnen patiënten helpen hun sturende rol in het gesprek op zich te nemen. Dit soort interventies kunnen barrières, zoals schroom, wegnemen. Voor artsen blijft de uitdaging om goed te anticiperen op de steeds veranderende wensen en behoeftes van hun patiënten. En daar een goed oor voor te ontwikkelen.

Samenwerkingspartner
AMC, contactpersoon Inge Henselmans