Combineren van de opleiding tot huisarts en tot onderzoeker uitdagend en met meerwaarde

Sinds 1998 bestaat in Nederland het ‘arts in opleiding tot onderzoeker’ (aioto-)traject, waar in zes jaar de opleiding tot huisarts en promotieonderzoek elkaar afwisselen. Uit onderzoek van het Nivel blijkt dat het merendeel van deze aioto’s en hun opleiders/begeleiders positief over dit traject zijn. Zoals oorspronkelijk bedoeld, dragen de aioto-trajecten ook op verschillende manieren bij aan de academisering van de huisartsgeneeskunde. Wel vergt het relatief lange traject van zes jaar goede begeleiding van de jonge huisartsen en onderzoekers in spe, en is langlopende financiering per traject een aandachtspunt.

Bijna 300 aioto-trajecten

Vanaf 1998 tot en met 2022 zijn er 290 aioto’s begonnen met hun opleiding. Zij volg(d)en hun huisartsenopleiding en voer(d)en promotieonderzoek uit bij alle acht Universitair Medische Centra (UMC’s) in Nederland. De onderwerpen van de promotieonderzoeken zijn divers en verdeeld over alle ziekte- en aandoeningsdomeinen van de huisartsgeneeskunde. Vanaf 2013 worden zesjarige aioto-trajecten gestimuleerd vanuit het HGOG-programma van ZonMw.

Voormalig aioto’s zijn werkzaam als huisarts maar ook in andere functies

Van alle aioto’s die de vragenlijst hebben ingevuld en het traject hebben afgerond, is bijna iedereen (96%) werkzaam als huisarts. Meer dan de helft is daarnaast werkzaam in andere functies; nog steeds als onderzoeker (34%), als docent (17%), als beleidsmedewerker (14%) of als bestuurder (17%). Gemiddeld zijn de aioto’s die het traject hebben afgerond en werkzaam zijn als huisarts, voor 28,5 uur in de week werkzaam in die functie.

Meerwaarde zoals ervaren door de aioto’s zelf

Uit het onderzoek blijkt verder dat de meeste (voormalige) aioto’s zeer positief zijn over de meerwaarde van het aioto-traject voor hun eigen werkzaamheden, loopbaan en ook de huisartsgeneeskunde in het algemeen. Ook zijn de voormalige aioto’s over het algemeen tevreden over het verloop van het aioto-traject. De groep voormalige aioto’s die het aioto-traject afgebroken hebben (7% van de respondenten) is begrijpelijkerwijs het minst positief, maar ervaart nog steeds een meerwaarde van het aioto-traject.

Ervaren meerwaarde van het aioto-traject voor de eigen werkzaamheden, de eigen loopbaan en de huisartsgeneeskunde in het algemeen, naar status van het aioto-traject (0: geen enkele meerwaarde; 100: maximale meerwaarde).

Meerwaarde volgens hoofden en stakeholders

Ook uit interviews met afdelings- en opleidingshoofden huisartsgeneeskunde, een aantal (voormalige) aioto’s en stakeholders-organisaties in de huisartsenzorg, kwam de brede meerwaarde van aioto-trajecten naar voren. Het grote aantal afgeronde promotieonderzoeken heeft de status van de huisartsgeneeskunde in Nederland en internationaal verhoogd. Voormalige aioto’s vormen de ‘kweekvijver’ voor leidinggevende posities aan de universitaire afdelingen Huisartsgeneeskunde in Nederland. Ook is de meerwaarde van aioto-trajecten dat zij de combinatie leggen tussen de huisartsenpraktijk, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Aioto’s nemen hun visie en enthousiasme voor wetenschappelijk onderzoek mee het werkveld in.

Aanbevelingen en aandachtspunten

Algemeen wordt erkend dat het relatief lange traject van zes jaar voordelen biedt maar ook kwetsbaar is. Dit geldt voor de kans op uitval, die reëel aanwezig is door werkdruk op meerdere fronten en door gebrek aan begeleiding of flexibiliteit. Daarnaast vergt de lange termijn van zes jaar specifieke planning, financiering en ontwerp van het promotieonderzoek.

Aioto’s zijn bijzonder ambitieus en gemotiveerd om hun traject tot een succes te maken. Dit is een van de belangrijkste succesfactoren van het sinds 1998 bestaande aioto-systeem in Nederland, dat internationaal gewaardeerd wordt.

Prof. dr. Ronald Batenburg

Programmaleider Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Gezondheidszorg, bijzonder hoogleraar 'Arbeids- en organisatievraagstukken in de zorg', Radboud Universiteit

Over het onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd door het Nivel,  samen met de Amsterdam UMC emeriti-hoogleraren Henriëtte van der Horst en Francois Schellevis. De opdracht van het onderzoek is geformuleerd door het Interfacultair Overleg Huisartsgeneeskunde (IOH; thans Universitair Netwerk Huisartsgeneeskunde, UNH) en financieel mogelijk gemaakt door het programma Huisartsgeneeskunde en Ouderengeneeskunde (HGOG) van ZonMw, dat gefinancierd wordt door de SBOH.

Voor het onderzoek is een online vragenlijst uitgezet onder voormalige en huidige aioto’s en zijn er verdiepende interviews uitgevoerd met vier voormalige aioto’s, 10 (voormalig) afdelingshoofden, 7 (voormalig) opleidingshoofden en 7 vertegenwoordigers van stakeholderorganisaties (LHV, NHG, InEen, een zorggroep en huisartsendienstenstructuur).

Lees ook het artikel op de website van ZonMw.