Corona bindt ouderen met een lichamelijke beperking meer aan huis en doet emotionele eenzaamheid toenemen

Emotionele eenzaamheid, het gemis van een intieme band met een ander, komt onder thuiswonende ouderen met een lichamelijke beperking vaker voor tijdens de coronacrisis dan daarvoor. Ruim een kwart van hen gaf aan in het voorjaar 2020 meer eenzaamheid te ervaren als gevolg van de coronamaatregelen. Ongeveer een derde maakt zich zorgen over de gevolgen voor hun sociale leven. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel in opdracht van het ministerie van VWS. Op 7 december 2020 heeft minister de Jonge de Tweede Kamer geïnformeerd met een brief over de voortgang van het programma ‘Eén tegen eenzaamheid’.

Het Nivel monitort jaarlijks maatschappelijke participatie en eenzaamheid onder thuiswonende ouderen. Sinds 2019 dragen deze inzichten bij aan het programma ‘Eén tegen Eenzaamheid’ dat tot doel heeft eenzaamheid onder 75-plussers tegen te gaan. Tussen 2015 en 2020 was één op de tien thuiswonende ouderen (zeer) eenzaam. Ouderen met een lichamelijke beperking zijn vaker eenzaam dan de gemiddelde oudere in onze samenleving. Een toename in emotionele eenzaamheid is niet nieuw, ook in de jaren voor de coronacrisis steeg emotionele eenzaamheid onder ouderen met een lichamelijke beperking.

Aan huis gebonden door de coronacrisis
We zien dat ouderen die meer participeren in de samenleving minder eenzaamheid ervaren. Om maatschappelijke participatie te volgen onderzoeken we zeven deelgebieden, onder meer hoe vaak ouderen naar buiten gaan en deelnemen aan verenigingsactiviteiten. Ouderen met een lichamelijke beperking gaven aan in 2020 bijna twee keer zo weinig buitenshuis te komen dan daarvoor, als gevolg van de coronacrisis. Ongeveer een vierde oefende minder vaak zijn of haar hobby’s uit. Onder hen is telefonisch contact en het gebruik van digitale media toegenomen door de beperkte mogelijkheden tot fysiek contact. De maatschappelijke participatie onder ouderen in het algemeen, zowel met als zonder lichamelijke beperking, is stabiel gebleven in de periode 2015 tot en met 2019.

Thuis voelen in de buurt verkleint kans op eenzaamheid
Ouderen die meer verbondenheid ervaren in de buurt hebben een kleinere kans op gevoelens van eenzaamheid. We meten dit onder andere door te kijken of buurtbewoners elkaar kennen, op een prettige manier met elkaar omgaan en zich thuis voelen in de buurt. De meeste ouderen in onze samenleving geven aan dat de mensen in hun buurt prettig met elkaar omgaan en dat ze zich er thuis voelen. Ouderen met een lichamelijke beperking blijken minder sociale verbinding in de buurt te ervaren dan ouderen in de algemene bevolking. Het bevorderen van sociale verbinding en participatie in de samenleving zou kunnen bijdragen aan het bestrijden van eenzaamheid onder ouderen.

Over het onderzoek
Tussen 2015 en 2020 onderzochten we eenzaamheid, maatschappelijke participatie en sociale cohesie onder thuiswonende ouderen met een lichamelijke beperking en in de algemene bevolking aan de hand van vragenlijsten binnen twee landelijke panels van het Nivel: het Nationaal Panel Chronisch Zieken en Gehandicapten en het Consumentenpanel Gezondheidszorg. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), als onderdeel van de monitoring van het overheidsprogramma ‘Eén tegen Eenzaamheid’. Dit is het tweede rapport in een serie van drie over de monitoring van het Nivel binnen het programma ‘Eén tegen Eenzaamheid’. In het najaar van 2021 verschijnt het derde en laatste rapport.