In een-op-eengesprekken verschillen mannen en vrouwen niet in hun taalgebruik, wel benadrukken vrouwen vaker hun luisterrol

In tegenstelling tot wat menigeen verwacht, blijken er weinig tot geen verschillen tussen mannen en vrouwen te zijn in hun taalgebruik in één-op-één-gesprekken. Wel blijken vrouwen vaker aan ondersteunende beurtwisseling te doen, zoals het benadrukken van hun luisterrol door te knikken, het gebruik van woorden als ‘hmhm’ en ‘ja’, en het op een coöperatieve manier onderbreken van hun gesprekspartner, bijvoorbeeld door te vragen om verduidelijking of om relevante extra informatie. Dit blijkt uit literatuuronderzoek van Radboud Universiteit Nijmegen, het Nivel en Radboudumc.

Mannen zijn direct en onderbreken hun gesprekspartner, terwijl vrouwen onzekere woorden (‘misschien’ en ‘ik denk’) en bijzinnen gebruiken. Toch? Nou, eigenlijk is die relatie tussen gender en taalgebruik een stuk complexer. De laatste tijd is er meer aandacht gekomen voor de rol van gender in gezondheid van mannen en vrouwen. Gender is een psychosociaal construct met verschillende dimensies, wat is terug te zien in termen als genderidentiteit en genderrollen. In deze context is het relevant om te onderzoeken in hoeverre arts-patiëntcommunicatie een rol speelt in man-vrouwverschillen in de zorg.

Weinig tot geen verschillen, behalve in ondersteunende beurtwisseling

Voor ons literatuuronderzoek hebben we 15 studies over mannelijk en vrouwelijk taalgebruik nader onderzocht. We hebben gefocust op taalgebruik in één-op-ééngesprekken en definieerden meer dan 30 talige variabelen, zoals onderbrekingen, intensiveerders (‘heel erg’), onzeker taalgebruik (‘waarschijnlijk’, ‘toch?’), het aantal woorden, hoofdbewegingen, en voornaamwoorden (‘ik’, ‘jij’). Voor de meeste variabelen werden geen genderverschillen gevonden. Alleen in experimentele condities waarin de genderidentiteit of genderrollen van de deelnemers werden benadrukt, werden enkele verschillen in het taalgebruik van mannelijke en vrouwelijke sprekers gevonden. Wel bleek uit verschillende studies dat vrouwen vaker hun luisterrol benadrukken of hun gesprekspartner op een ondersteunende manier onderbreken.

Vervolgonderzoek binnen de medische context: huisarts-patiëntgesprekken

De inzichten uit het literatuuronderzoek hebben we gebruikt in ons vervolgonderzoek dat zich specifiek richt op gesprekken tussen patiënten en huisartsen. Dit onderzoek bevindt zich in de afrondende fase. Naast het analyseren van coöperatieve en intrusieve onderbrekingen in huisarts-patiëntgesprekken bekijken we in hoeverre de typen onderbrekingen samenhangen met de variabelen medische rol (arts vs. patiënt), gender en consultfase. Bij uitkomen van dit onderzoek zullen we hier ook met een nieuwsbericht melding van maken op de Nivel-website.

Over het literatuuronderzoek

Voor ons onderzoek hebben we 15 studies over mannelijk en vrouwelijk taalgebruik geselecteerd die sinds 2000 zijn gepubliceerd. De gesprekscontexten liepen uiteen van alledaagse interacties en experimentele taakgerichte interacties tot gesprekken in de rechtbank en medische consulten.