Medische zelftests hebben niet tot extra huisartsbezoek geleid

Wanneer burgers zelf gezondheidstesten gaan doen, dan zou dit kunnen leiden tot gezondheidswinst, maar ook onnodige ongerustheid en extra zorgkosten. Uit onderzoek van het NIVEL blijkt daarvan nog geen sprake. Op dit moment is er geen extra zorggebruik gemeten door het toegenomen aanbod van deze ‘health checks’.

Een afwijkende uitslag uit health checks komt weinig voor, maar is vaak wel een reden om de huisarts te bezoeken. Huisartsen geven echter aan  zelden een patiënt te zien naar aanleiding van een health check. Daarbij geven ze aan bijna nooit iemand te verwijzen naar aanleiding van een health check.

Vijf procent van de 1245 ondervraagden had in 2016 een health check gedaan. De meeste respondenten hadden een test gebruikt voor bloeddruk, een cholesterol of diabetes. Enkelen deden een zogenoemde total bodyscan. Deze vijf procent is niet gezonder of ongezonder dan de rest van de bevolking. De aanleiding voor een health check is vaak een lichamelijke klacht, nieuwsgierigheid of gewoon dat zich een gratis gelegenheid voordeed. 

Toename health checks
Aan de ene kant kan vroege opsporing van aandoeningen aan de hand van health checks gezondheidswinst opleveren. Aan de andere kant kunnen fout-positieve resultaten onnodig ongerustheid veroorzaken bij burgers, en leiden tot onnodig zorggebruik.

Er komen steeds meer mogelijkheden voor burgers voor het (laten) uitvoeren van health checks, zonder daarbij de reguliere gezondheidszorg direct te betrekken. Deze testen vallen niet binnen de landelijke screeningsprogramma’s. Uit eerder onderzoek blijkt dat ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking ooit wel eens zo’n health check heeft gedaan.

Gegevensverzamelingen
Voor dit onderzoek gebruikten we een unieke combinatie van gegevens die huisartsen routinematig vastleggen in hun huisartsinformatiesystemen en gegevens uit vragenlijsten afgenomen onder zowel burgers als huisartsen. De routine zorgdata werden verzameld in het kader van NIVEL Zorgregistraties eerste lijn en bevat een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking.

De vragenlijsten onder huisartsen zijn afgenomen bij 244 huisartsen die deelnemen aan NIVEL Zorgregistraties. De vragenlijsten zijn afgenomen in het NIVEL Consumentenpanel Gezondheidszorg. 1245 respondenten beantwoordden de vragenlijst. Deze patiënten gaven ook toestemming voor analyse van hun huisartsengegevens.