Participeren kun je niet alleen

De participatie in de samenleving van mensen met een beperking en ouderen is onveranderd sinds 2006. Ondanks de inspanningen van de laatste jaren om iedereen te laten deelnemen in de samenleving. Is meer participatie wel haalbaar?

 

Net als in voorgaande jaren doen mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking minder mee in de samenleving dan de algemene bevolking. Zij hebben bijvoorbeeld minder vaak betaald werk of een kleiner sociaal netwerk. Dit blijkt uit de Participatiemonitor van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) waarin jaarlijks wordt gepeild hoe de participatie van deze groep ervoor staat. De monitor wordt gesubsidieerd door de ministeries van VWS en SZW.

Participatieplafond
Is meer participatie haalbaar of zitten we al aan het plafond? “Iemand participeert meer of minder door een complex van factoren”, stelt NIVEL-onderzoeker Tineke Meulenkamp. “Het is niet zo dat mensen vanzelf meer gaan participeren als je ze maar ondersteunt. Ook andere factoren spelen een rol, zoals de gezondheid, opleiding, leeftijd, verwachtingen vanuit de maatschappij, lokale voorzieningen… En ook vorm en ernst van de beperking spelen een belangrijke rol bij participatie. Ouderen met een verstandelijke beperking participeren bijvoorbeeld minder dan andere ouderen. Hun netwerk is meestal kleiner.”

Betaald werk en contacten
Van de mensen onder de 40 jaar zou 37% wel meer betaald werk willen doen. “Dit is een grote groep. Daar zitten mogelijkheden voor meer participatie”, betoogt Meulenkamp. “Het is in ieder geval de moeite waard te onderzoeken of dit te realiseren is. De meerderheid heeft namelijk wel aanpassingen nodig, zoals werk dicht bij huis, flexibele werktijden, aanpassingen op de werkplek. Maar het is duidelijk dat deze mensen wel mee wíllen doen. Mensen willen van betekenis zijn voor anderen, ze willen sociale contacten. Van de ouderen doet bijvoorbeeld 45% vrijwilligerswerk. Als wij vragen wat ouderen belangrijk vinden, noemen ze als eerste sociale contacten en als tweede vrijwilligerswerk.”

Gemeente
Ook de context verandert. Door de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn veel verantwoordelijkheden verschoven naar het gemeentelijke niveau, waardoor op lokaal niveau verschillen in participatie kunnen ontstaan. “Het lokale aanbod aan voorzieningen speelt zeker een rol of iemand mee kan doen of niet. Gemeenten moeten goed zijn toegerust, weten wat mensen nodig hebben. Voor bijna een derde van de mensen met een ernstige lichamelijke beperking zijn openbare gebouwen nog onvoldoende toegankelijk.”