Vanaf 2004 meten we de patiëntveiligheid in de Nederlandse ziekenhuizen in verschillende onderzoeksprojecten, aan de hand van landelijk dossieronderzoek met de Monitor Zorggerelateerde Schade.
Het grootschalige onderzoeksproject 'Monitor Zorggerelateerde schade in Nederlandse ziekenhuizen 2009-2013' is een vervolg op de eerste meting (2005/2006) van zorggerelateerde schade in ziekenhuizen aan de hand van grootschalig landelijk dossieronderzoek door Nivel en EMGO.
Tijdens dit project vinden de tweede (2009) en de derde meting (2012) plaats.
Het overkoepelende doel van alle trajecten in de Monitor Zorggerelateerde schade in Nederlandse ziekenhuizen 2009-2013 is tweeledig:
In 21 ziekenhuizen werden bijna 8000 dossiers (uit het jaar 2004) onderzocht door ervaren en getrainde beoordelaars (artsen en verpleegkundigen), om vast te stellen hoe vaak onbedoelde en vermijdbare zorggerelateerde schade (adverse events) optreedt. Gemiddeld werd bij 5,7% van de ziekenhuisopnames onbedoelde schade en bij 2,3% potentieel vermijdbare schade vastgesteld. In reactie op de resultaten is het veiligheidsprogramma 'Voorkom schade, werk veilig' ontwikkeld. Dit programma heeft als doel de omvang van onbedoelde en potentieel vermijdbare schade binnen vijf jaar te reduceren met 50%.
Voor de twee metingen in deze Monitor Zorggerelateerde schade 2009-2013 wordt een steekproef getrokken van ongeveer 200 dossiers per ziekenhuis. We beoordelen hiermee vijf patiëntgroepen in ziekenhuizen op onbedoelde (potentieel) vermijdbare schade.
Per patiëntgroep is een eigen onderzoekstraject ingezet (waarbij traject 1 en 2 zijn samengevoegd). Hieronder leest u meer over de omvang, doelen, methoden van elk traject:
We beoordelen dossiers van patiënten die in het ziekenhuis zijn overleden en patiënten die uit het ziekenhuis zijn ontslagen.
Er zullen voor beide trajecten twee metingen plaatsvinden: een in 2009 en een 2012. Per meting wordt een steekproef getrokken van ongeveer 200 dossiers per ziekenhuis.
We beoordelen dossiers van patiënten die met een acuut myocardinfarc in het ziekenhuis opgenomen zijn (geweest).
Aan dit traject nemen ongeveer 15 ziekenhuizen deel. Er zullen twee metingen plaatsvinden. Per meting wordt een steekproef getrokken van ongeveer 150 dossiers per ziekenhuis (waaronder alle dossiers van patiënten met de opnamediagnose acuut myocardinfarct die in het ziekenhuis zijn overleden).
De triggerlijst die door verpleegkundigen wordt gebruikt tijdens de beoordeling wordt voor dit traject aangepast.
Een expertteam is betrokken bij de voorbereiding van de training en het opstellen en onderhouden van richtlijnen voor de beoordelingsprocedure.
We beoordelen dossiers van patiënten ouder dan 70 jaar die worden opgenomen op de afdelingen Interne geneeskunde of Heelkunde.
Wat zijn de aard, ernst, omvang en mate van vermijdbaarheid van zorggerelateerde schade bij patiënten van 70 jaar of ouder (2009-2013)?
Wat is het effect van een het werken met een e-learning-module op het voorkomen van schade als gevolg van delirium?
Er wordt een landelijke dossierstudie uitgevoerd in 20 ziekenhuizen, waarna de gegevens van de patiënten van 70 jaar en ouder apart worden geanalyseerd.
In een aanvullende studie zullen steeds 2 afdelingen van 18 ziekenhuizen deelnemen aan een onderzoek naar het toepassen van de VMS-Praktijkgids 'Kwetsbare ouderen'. We besteden hierbij speciale aandacht aan het onderdeel 'delirium' uit de praktijkgids. We voeren een dossierstudie uit en we onderzoeken het effect van het werken met de e-learningmodule voor zorgverleners: 'delirium bij kwetsbare ouderen'.
De resultaten van dit laatste onderdeel nemen we ook op bij de resultaten van ons onderzoek binnen traject 4.
De resultaten van Een voorstudie in opdracht van IGZ (rapport juli 2009) zijn leidend voor de precieze invulling van het vijfde traject.
Een voorstudie in opdracht van IGZ (rapport juli 2009) heeft laten zien dat er aanwijzingen zijn voor verschillen in de mate van patiëntveiligheid tussen patiënten van verschillende etnische groeperingen. Met name oudere niet-Nederlandse patiënten lopen een hoger risico op zorggerelateerde schade. Drie mechanismen in de arts-patiënt interactie spelen daarbij waarschijnlijk een rol: een niet-passende reactie op objectieve kenmerken van de patiënt, zoals lage Nederlandse taalvaardigheid en genetische kenmerken; misverstanden tussen patiënt en zorgverlener als gevolg van verschillen in ziektepercepties en verwachtingen van de zorg; en vooroordelen aan de kant van de zorgverleners.
We geven antwoord op de vraag of de patiëntveiligheid van ziekenhuiszorg verschilt voor verschillende etnische groeperingen en - indien dit het geval is - doen we aanbevelingen om deze verschillen te minimaliseren. Hiervoor gaan we in op de volgende onderzoeksvragen:
- Zijn er verschillen in de patiëntveiligheid van ziekenhuiszorg voor verschillende etnische bevolkingsgroepen?
- Zo ja, wat is de aard, ernst en omvang van deze verschillen?
- Wat zijn de oorzaken en preventiemogelijkheden om deze verschillen te minimaliseren?
Vanwege de verwachte aard en oorzaken van zorggerelateerde schade bij allochtone patiënten zal in deeltraject 5 het dossieronderzoek meer prospectief worden ingericht en worden aangevuld met interviews. Dossiers van verschillende bevolkingsgroepen zullen bij voorkeur binnen 6 maanden na ontslag worden beoordeeld op aanwezigheid van zorggerelateerde schade. Aanvullende interviews zullen worden ingezet om oorzaken en preventiemogelijkheden beter in beeld te brengen. In de pilotstudie wordt nagegaan of en hoe het prospectief dossieronderzoek gecombineerd met interviews met zorgverleners en patiënten uitgevoerd kunnen worden.
Aan dit traject nemen 4 ziekenhuizen deel. Dossiers van patiënten van drie verschillende etnische groeperingen (mede te bepalen n.a.v. de resultaten van de voorstudie) worden onderzocht. Een expertteam is betrokken bij de voorbereiding van het dossieronderzoek en het opstellen en onderhouden van richtlijnen voor de beoordelingsprocedure en interviews.
De twee overkoepelende rapporten aangaande de twee metingen (2008 en 2012) vindt u in de rubriek Publicaties op deze pagina.
De per traject verschenen publicaties vindt u bij de projectomschrijving (zie bij rubriek Projecten rechts op de pagina).
Op landelijk niveau kunnen in 2014 uitspraken worden gedaan over verandering van de potentieel vermijdbare schade bij de vijf onderzochte patiëntgroepen. Deze informatie kan vervolgens gebruikt worden voor verbeterinitiatieven.
Bekijk de animatie waarin we op een toegankelijke manier het onderzoek en de resultaten toelichten:
