Commercialisering in de huisartsenzorg in opkomst, maar we weten nog onvoldoende

Commerciële partijen zijn in toenemende mate actief in de Nederlandse huisartsenzorg. Ze vormen ketens van huisartsenpraktijken door praktijken op te kopen of verbinden praktijken aan zich door digitale diensten aan te bieden, zoals online platforms. Dit kan het begin zijn van een grote verandering in de organisatie van de eerstelijnszorg. Er is echter nog onvoldoende zicht op de volledige omvang ervan en op de voor- en nadelen van deze ontwikkeling. Meer onderzoek is dan ook hard nodig. Dat blijkt uit een verkennende studie van het Nivel.

De huisartsenzorg in Nederland staat voor grote uitdagingen. In een aantal regio’s dreigt een tekort aan huisartsen. Tegelijkertijd kiezen jonge huisartsen er minder vaak voor om een eigen praktijk te runnen. Regeldruk, administratieve lasten en een hoge werkdruk maken praktijkhouderschap onaantrekkelijk. Bovendien zijn de overnamekosten van bestaande praktijken vaak hoog.

Praktijkovername en ketenvorming

Een aantal partijen speelt daar op in door praktijken over te nemen of aan elkaar te rijgen onder een gemeenschappelijke naam. Huisartsen komen dan in loondienst of werken als zzp-er voor zo’n bedrijf. Een aantal van deze bedrijven werkt met extern kapitaal en winstoogmerk.

Tussen de 45 en 230 praktijken in commerciële handen

Naar schatting van de onderzoekers zijn tussen de 45 en 230 praktijken overgenomen door commerciële investeerders. De brede range van deze schatting laat zien hoe weinig er bekend is over deze nieuwe ontwikkeling in het zorglandschap. Daarnaast zijn er grote verschillen tussen de partijen die op deze markt actief zijn. Naast de commerciële partijen zijn er huisartsenketens opgezet die vooral bedoeld zijn om kosten en werkdruk te verdelen; zij zijn minder gericht op het maken van winst. Voorts zijn er partijen die op commerciële basis online platforms, apps en andere digitale middelen aanbieden, waar praktijken gezamenlijk gebruik van kunnen maken.

Meer onderzoek nodig

Met dit verkennende onderzoek is duidelijk geworden dat er nog veel onbekend is over de opkomst van ketens in de huisartsenzorg. We weten niet precies wat de omvang is van de activiteiten van deze partijen, of welke investeerders erachter zitten. Ook is het niet helder wat de voor- en nadelen zijn van deze ontwikkeling. Wat betekent dit voor de kwaliteit en de toegankelijkheid van de huisartsenzorg? Wat betekent het voor de huisartsen die werken in een dergelijke praktijk, en wat betekent het voor de samenwerking met andere huisartsenpraktijken of met andere zorgaanbieders of het sociale domein? Dit zijn belangrijke vragen voor inzetten op een houdbaar zorgstelsel in de toekomst, die beantwoord moeten worden.

Over het onderzoek

Op verzoek van de European Observatory on Health Systems and Policies heeft het Nivel, met het verkennende onderzoek naar commerciële huisartsenketens, bijgedragen aan een ‘rapid response report’ voor de Franse nationale zorgverkering. Door middel van een scan van de literatuur en een analyse van de Nivel Beroepenregistraties van huisartsen en huisartsenpraktijken is er een eerste inventarisatie gedaan over wat bekend is over deze ketens en wat de mogelijke voor- en nadelen zijn van commercialisering van de huisartsenzorg.