Eerstelijns Antibioticascan laat zien: huisartsen schrijven antibiotica vaak voor volgens de richtlijnen, maar er zijn ook verbeterpunten

Nederlandse huisartsen schrijven antibiotica vaak voor volgens de richtlijnen van hun beroepsgroep. Toch zijn er verbeterpunten aan te wijzen. Dit blijkt uit de Eerstelijns Antibioticascan, die het Nivel ontwikkelde in samenwerking met het Instituut Verantwoord Medicijngebruik en Maastricht University. In de scan werd het voorschrijven van antibiotica door huisartsen bij 188 verschillende diagnoses onder de loep genomen.

Gepast voorschrijven van antibiotica is belangrijk in de eerste plaats om antibioticaresistentie te voorkomen en daarnaast om ongewenste bijwerkingen, kosten en milieu- en klimaatschade van gebruik van deze medicijnen tegen te gaan. Met de Eerstelijns Antibioticascan onderzoeken we in hoeverre huisartsen de richtlijnen naleven op gebied van het voorschrijven van antibiotica en signaleren we op welke punten verbetering mogelijk is.

Huisartsen schrijven antibiotica veelal voor volgens de NHG-richtlijnen

Nederlandse huisartsen schrijven antibiotica bij de meeste diagnoses voor in lijn met de richtlijnen voor huisartsen (NHG-richtlijnen). Zo schrijven zij vrijwel geen antibiotica voor als daarvoor geen indicatie is, kiezen zij in de meeste gevallen voor een type antibioticum dat de beroepsgroep adviseert in de richtlijn en komt de voorgeschreven duur en dosering overeen met de richtlijnadviezen. Toch zijn er bij een aantal diagnoses nog verbeteringen mogelijk, zowel bij het voorschrijven in de huisartsenpraktijk als op de huisartsenspoedpost.

Bij aantal veelvoorkomende diagnoses grote verschillen in richtlijnnaleving

De Eerstelijns Antibioticascan geeft een breed beeld van de navolging van richtlijnen op gebied van het voorschrijven van antibiotica. Dit geeft huisartsen handvatten om te kijken naar wat er goed gaat en waar het nog beter kan. De scan geeft aan dat het beter kan voor een aantal veelvoorkomende diagnoses waarbij er grote verschillen waren in de mate van richtlijnnaleving, zoals middenoorontsteking en blaasontsteking.
Veel factoren spelen een rol bij het voorschrijven van antibiotica, zoals veronderstelde patiëntverwachtingen en de impact die een volle wachtkamer heeft op een huisarts, die daardoor beperkte tijd ervaart om in gesprek te gaan met de patiënt over het al dan niet voorschrijven van een antibioticum. Ook zijn er factoren die de interpretatie van uitkomsten van de scan beïnvloeden, zoals registratiegewoonten en de patiëntpopulatie.
Wanneer huisartsen inzetten op verbetering in het voorschrijven van antibiotica, dan is het belangrijk om ook in gesprek te gaan over deze factoren. Dit kan bijvoorbeeld in de farmacotherapeutisch overleggroep, waarin apothekers en huisartsen samenkomen om afspraken te maken over het voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen.

Over het onderzoek

We gebruikten gegevens van 284 tot 387 huisartsenpraktijken en 26 tot 28 huisartsenspoedposten die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. De gegevens kwamen uit de jaren 2018 tot en met 2021. Om verbeterpunten in het voorschrijven van antibiotica in de eerste lijn in kaart te brengen zijn de gegevens vergeleken met de adviezen in NHG-richtlijnen. Het ontwikkelen van de Eerstelijns Antibioticascan en het uitvoeren van deze scan is mogelijk gemaakt door ZonMw, Programma Antibiotica Resistentie (ZonMw-projectnummer 50-54100-98-406).