Met de huidige opleidingscapaciteit zijn er in de toekomst voldoende orthoptisten in Nederland

In de eerste helft van 2023 waren er zo’n 560 orthoptisten werkzaam in Nederland. In de komende 20 jaar zal dit aantal naar verwachting met 27% toenemen, indien elk jaar - zoals verwacht - het huidige aantal van 45 studenten blijft instromen in de opleiding. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Orthoptisten (NVVO). De verwachte capaciteit in de toekomst biedt mogelijkheden tot versterking van de orthoptistische zorg in de eerste lijn.

Ontwikkelingen in vraag en aanbod in de komende 20 jaar

Momenteel is er een tekort aan orthoptisten van 3% tot 6%. Met de huidige verwachte instroom in de opleiding zal het aantal orthoptisten in de komende 20 jaar met 27% toenemen en wordt dit huidige tekort overwonnen. Er zijn drie scenario’s doorgerekend: één waarin alleen demografische ontwikkelingen worden meegenomen (hierover bestaat relatief weinig onzekerheid); één waarin verwacht wordt dat de vraag naar orthoptisten groeit omdat orthoptistische zorg in grotere mate naar de eerste lijn en zelfstandige behandelcentra (ZBC’s) zal worden verplaatst; en één waarin de orthoptie een sterke positie in de tweede lijn behoudt maar er wel wat taakverschuiving plaatsvindt naar andere beroepen.

Met de huidige opleidingsinstroom voldoende groei

Met het Capaciteitsramingsmodel hebben we doorgerekend hoe groot de opleidingsinstroom moet zijn om in de toekomst het evenwicht tussen aanbod en vraag in orthoptische zorg te bereiken en te behouden. Gegeven alle aannames kunnen we vaststellen dat de huidige opleidingsinstroom eventueel zou kunnen worden verminderd in twee van de drie hiervoor genoemde scenario’s. De keuze om de instroom al dan niet te laten afnemen is echter een beleidsmatige keuze die niet alleen gestoeld is op cijfermatigheden. Een grotere beschikbare capaciteit aan orthoptisten in de toekomst is namelijk wel een randvoorwaarde voor verschuiving van orthoptische zorg naar de eerste lijn, zoals het tweede scenario is doorgerekend. Het blijft daarom van groot belang de arbeidsmarkt te blijven monitoren, zodat deze in de toekomst ook blijft aansluiten bij de vraag en mogelijkheden in de tweede én eerste lijn.

Over het onderzoek

Met het Capaciteitsramingsmodel, dat het Nivel samen met het Capaciteitsorgaan heeft ontwikkeld, hebben we berekend wat de instroom in de opleiding orthoptie zou moeten zijn om over 10 tot 20 jaar evenwicht te bereiken tussen vraag en aanbod van orthoptisten. Het model is gevoed met meerdere gegevensbronnen. Aan de hand van een enquête hebben we alle orthoptisten gevraagd naar hun (verwachte) werkzaamheid. Daarnaast hebben we focusgroepen met orthoptisten en aanverwante disciplines georganiseerd. Ook zijn aanvullend gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en van de opleiding orthoptie gebruikt.

Nivel-onderzoek met het Capaciteitsramingsmodel

Het Nivel heeft lange ervaring met het doen van capaciteitsonderzoek in de zorg, waarbij de aansluiting tussen opleiding en praktijk van zorgberoepen centraal staat. We maken gebruik van een Capaciteitsramingsmodel om de toekomstig beschikbare en benodigde capaciteit aan zorgprofessionals te berekenen. Ook berekenen we de benodigde instroom in de opleidingen voor zorgberoepsgroepen, waarbij we de impact van vele factoren meenemen die evenwicht tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt bepalen.
Het Capaciteitsramingsmodel wordt sinds 2000 door het Nivel gebruikt en telkens verder ontwikkeld, in samenwerking met het Capaciteitsorgaan. Het wordt internationaal gezien als ‘best practice’: in vergelijking met modellen die andere landen gebruiken is het meer vraaggestuurd en beleidsrijker.