Patiënten ervaren in de afgelopen vijf jaar dat ze niet vaker samen beslissen met hun arts over een behandeling (Transparantiemonitor 2023)

In de afgelopen vijf jaar zijn er veel initiatieven geweest om patiënten meer in staat te stellen om samen met hun arts te beslissen over welke behandeling het beste bij hen past. Helaas heeft dit niet tot een toename geleid van dit “samen beslissen”. Door het gebruik van (uitkomst)informatie en keuzehulpmiddelen over de kwaliteit van zorg zijn patiënten wel iets meer in staat om samen te kunnen beslissen. Gerichte inspanningen om meer transparantie te bieden in de zorg kunnen samen beslissen bevorderen. Dit blijkt uit een deelstudie van de Nivel Transparantiemonitor waarin onderzocht werd hoe mensen het samen beslissen ervaren.

De Transparantiemonitor 2018-2023 van het Nivel is een meerjarige project dat zich richt op de vraag hoe transparantie van zorg zich ontwikkelt en wat dat oplevert. Binnen dit project kijken we naar beschikbaarheid en bruikbaarheid van informatie over (kwaliteit van) behandelingen en (kwaliteit van) zorgaanbieders en zorgverleners. We onderzochten of patiënten en artsen vaker samen beslissen bij het kiezen voor een behandeling in de afgelopen vijf jaar en of daarbij keuze-informatie wordt gebruikt.

Ervaringen van patiënten op het gebied van samen beslissen niet veranderd

Patiënten merken geen verandering in de mate waarin ze samen met de arts beslissen over hun zorg tussen 2018 en 2023. In 2023 geeft de helft van de patiënten aan dat de arts met hen een afspraak maakt over het vervolg van hun behandeling (56%). Daarnaast merkt meer dan de helft van de patiënten dat de arts hen helpt alle informatie te begrijpen (64%). Patiënten zien minder vaak dat de arts van hen precies wil weten hoe zij betrokken willen worden bij het nemen van een beslissing over hun behandeling (37%). Ook vinden patiënten dat de arts de verschillende opties niet grondig samen met hen afweegt (37%). Deze ervaringen van patiënten zijn in de afgelopen vijf jaar niet veel veranderd.

Samen beslissen kan door gerichte ondersteuning worden verbeterd

Het gebruik van uitkomstinformatie over de resultaten van een behandeling en keuzehulpen kunnen het proces van samen beslissen ondersteunen. Een vijfde (22%) van de patiënten geeft aan dat op basis van uitkomstinformatie er samen met de arts besloten is voor een behandeling. Eén op de 10 patiënten (9%) heeft tijdens het maken van een keuze voor een behandeling een keuzehulp gebruikt om verschillende behandelmogelijkheden te vergelijken. Eén op de zeven patiënten (16%) had naast de arts ook hulp van een verpleegkundige bij het maken van een keuze. Vier op de vijf patiënten (81%) vindt dat zij voldoende tijd krijgen om samen met de arts een besluit te nemen over een behandeling.

Interactieve bijeenkomst over veranderingen in de zorg: wat kan, kan dat ook écht?
De vragen over transparantie in de zorg die nu voor ons liggen zijn andere dan vijf jaar geleden. Inmiddels lopen we tegen de grenzen van ons zorgstelsel aan. Vragen die opkomen zijn: ‘Wat kan, kan dat ook echt? Kun je als zorggebruiker écht kiezen voor een bepaalde behandeling of bepaalde zorgverlener? Kun je zelf de regie nemen over je zorgtraject? Kortom: wat betekent transparantie in deze nieuwe werkelijkheid?’ Hierover willen we graag met u in gesprek!

Doe mee!
We organiseren op vrijdag 19 januari 2024 bij het Nivel (in Utrecht, op loopafstand van het Centraal Station) een interactieve bijeenkomst over Transparantie in de zorg: de relevantie van transparantie voor de huidige uitdagingen in de zorg. Ben u die en die wilt u meedoen of er meer of lezen? Dat kan! Ga naar onze aanmeldpagina voor meer informatie of om u direct aan de melden!

Over het onderzoek

In maart 2023 ontvingen 1500 leden van het Consumentenpanel Gezondheidszorg van het Nivel een vragenlijst over het gebruik van informatie over gezondheid. Van hen vulden 824 de vragenlijst in (respons 55%). De vragenlijst was vergelijkbaar met de vragenlijst uit eerdere jaren van de Transparantiemonitor. De door patiënten ervaren mate van samen beslissen is onderzocht met negen stellingen uit de “the 9-item Shared Decision Making Questionnaire” (SDM-Q-9).

Gegevensverzameling