Kartrekkers en een duidelijk organisatie- en scholingsbeleid cruciaal voor proactieve zorg aan het levenseinde

Proactieve zorg – vaak aangeduid als advance care planning (ACP) – stelt mensen in staat om met hun zorgverleners doelen, wensen en behoeften te bespreken voor toekomstige behandelingen, zorg en ondersteuning aan het levenseinde. Voor blijvend gebruik van ACP binnen een organisatie is het van belang dat er kartrekkers zijn die collega’s motiveren en adviseren. Daarvoor is ook een duidelijk organisatie- en scholingsbeleid over palliatieve zorg en ACP essentieel. Dit blijkt uit een inventariserend onderzoek van het Nivel, gefinancierd door ZonMw.

Identificatie en communicatie centrale thema’s in ACP-projecten
Voor het onderzoek hebben we een overzicht gemaakt van 104 ACP-projecten gefinancierd door ZonMw. Deze projecten hebben veelal een brede focus en besteden aandacht aan zowel identificatie van de palliatieve fase of palliatieve zorgbehoeften, als aan communicatie over toekomstige zorgbehoeften en wensen. Scholing of training van zorgverleners over ACP is vaak onderdeel van de projecten. Het grootse deel van de projecten richt zich op ACP bij mensen met dementie, verpleeghuisbewoners of andere kwetsbare ouderen.

Uiteenlopende methoden en uitkomstmaten
Bij het evalueren van de bruikbaarheid van ACP en specifieke ACP-tools (interventies, methoden of werkwijzen) kwam naar voren dat betrokken zorgverleners over het algemeen tevreden zijn over de toepasbaarheid en bruikbaarheid van ACP-tools of -werkwijzen. Zij geven ook aan dat er meer gesprekken worden gevoerd met patiënten over hun wensen en behoeften voor toekomstige zorg.
Het is niet mogelijk om algemene uitspraken te doen over de effecten van ACP op patiënten en naasten, omdat er verschillende onderzoeksmethoden en uitkomstmaten zijn gebruikt om dit te meten. Er zijn verschillende analyses van gegevens uit patiëntendossiers gedaan en/of vragenlijstonderzoek uitgevoerd aan de hand van verschillende vragenlijsten.

Kartrekkers nodig bij ACP
Voor duurzaam gebruik van ACP is het van belang dat er kartrekkers zijn. Een kartrekker is een zorgprofessional die respect geniet van collega’s en bovendien relevante praktijkervaring, competenties en tijd heeft om andere professionals te stimuleren en adviseren bij ACP.

Duidelijk beleid en scholingsaanbod
Voor de implementatie en de borging van ACP is het van belang dat er binnen een organisatie een duidelijk beleid is over palliatieve zorg. Een structureel scholings- of trainingsaanbod over palliatieve zorg en ACP moet daar onderdeel van zijn. Bovendien wordt ACP bevorderd als er in basis- en specialistische opleidingen voor artsen en andere betrokken professionals aandacht is voor palliatieve zorg en ACP.

Het onderzoek
De inventarisatiestudie is in de eerste helft van 2020 uitgevoerd. De studie had twee hoofdonderdelen:

1. bestudering van onderzoekpublicaties en tools over ACP binnen door ZonMw-gefinancierde projecten
2. kwalitatieve interviews met dertien deskundigen op het terrein van ACP, te weten cliëntenbelangenbehartigers, zorgverleners, opleiders en een bestuurder van een vrijwilligersorganisatie.

Subsidiegever
ZonMw-programma Palliantie