Nog altijd verbetermogelijkheden in medicatievoorschriften in laatste levensfase

Uit recente cijfers van het Nivel, in samenwerking met Stichting Palliatieve Zorg Nederland (PZNL), blijkt dat het voorschrijven van medicatie in de laatste drie levensmaanden nog beter kan. Veel mensen die overleden aan een aandoening die veelal gepaard gaat met een mogelijke behoefte aan palliatieve zorg, kregen herhaalrecepten voor medicatie die dan niet meer passend is, zoals cholesterolverlagers of vitamine D. Ook medicatie met twijfelachtige klinische waarde, zoals hartglycosiden of maagzuurremmers, werd nog vaak voorgeschreven.

Het onderzoek analyseerde huisartsvoorschriften van 7.781 mensen die in 2023 overleden aan aandoeningen met een chronisch of progressief ziektebeloop. Vier kwaliteitsindicatoren werden geactualiseerd: het voorschrijven van 1) opioïden, 2) laxeermiddelen bij opioïden, 3) niet-passende medicatie en 4) medicatie met twijfelachtige klinische waarde. Deze indicatoren zijn ook in 2017 en 2021 gemeten.

Opioïdenvoorschriften weer toegenomen

In 2023 kreeg 57% van de mensen opioïden voorgeschreven, belangrijk voor pijnbestrijding aan het levenseinde. Dat is meer dan in 2021 en vergelijkbaar met 2017. Bij 35% werd geen laxeermiddel voorgeschreven, terwijl dat volgens richtlijnen standaard zou moeten vanwege het risico op obstipatie. Dit is vergelijkbaar met 2017 en 2021.

Minder herhaalrecepten niet-passende en twijfelachtige medicatie 

Het aandeel herhaalrecepten voor niet-passende medicatie daalde van 70% in 2017 naar 63% in 2023. Voor medicatie met twijfelachtige waarde, waarvan de geschiktheid per persoon moet worden afgewogen, daalde dit van 79% naar 75%. Deze middelen waren eerder in het ziekteproces mogelijk zinvol, maar richting het levenseinde hebben ze vaak geen meerwaarde meer. De daling wijst mogelijk op meer bewustwording, maar verdere verbetering blijft gewenst.

De cijfers zijn bedoeld om zorgprofessionals en beleidsmakers aan te moedigen tot reflectie en verbetering. Periodieke evaluatie van medicatiegebruik blijft van groot belang om de kwaliteit van palliatieve zorg te verbeteren

Yvonne de Man, PhD

Senior onderzoeker Verpleging, Verzorging en Ouderenzorg

Meer weten

Bekijk alle resultaten van het Nivel-onderzoek in de gehele publicatie.

Over het onderzoek

Het project is een samenwerking van het Nivel en PZNL, gefinancierd door het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II. Voor deze rapportage zijn gegevens gebruikt van het Centraal Bureau voor Statistiek en de Nivel Zorgregistraties eerste lijn.