Voor betere inclusie van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden in de zorg is een meersporenbeleid nodig (meting 2021)

Ongeveer een op de vier Nederlanders heeft anno 2021 beperkte gezondheidsvaardigheden, zo blijkt uit onderzoek van het Nivel. Dit is een lichte daling is ten opzichte van 2019, toen het percentage nog op 29% lag. Om de inclusiviteit van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden te verbeteren in de zorg, dient de focus niet alleen te liggen op het vergroten van die vaardigheden bij de mensen zelf maar ook op het creëren van meer bewustwording bij zorgverleners, zodat zij hier beter op kunnen inspelen.

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden vinden het vaak lastig om hun weg te vinden in de zorg en om te communiceren met zorgverleners. Ook zijn ze minder goed in staat om - in de thuissituatie - zelfstandig om te gaan met gezondheid en ziekte en hebben ze over het algemeen slechtere gezondheidsuitkomsten. Beschikken over voldoende gezondheidsvaardigheden wordt wereldwijd gezien als een van de belangrijkste determinanten van gezondheid en sociaaleconomische gezondheidsverschillen.

Betere zorg en ondersteuning door middel van tweesporenbeleid

Om de problemen die mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben binnen de zorg aan te pakken en de impact van beperkte gezondheidsvaardigheden zo klein mogelijk te houden, is een tweesporenbeleid nodig.
Het eerste spoor richt zich op het vergroten van de vaardigheden van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zelf, bijvoorbeeld door het aanbieden van leescursussen aan mensen die laaggeletterd zijn en het opzetten van programma’s om de leefstijl te bevorderen voor de doelgroepen.
Het tweede spoor richt zich op het verbeteren van de zorgverlening en ondersteuning aan mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat kan door de mensen die in de zorg werkzaam zijn meer kennis en vaardigheden aan te leren, zodat zij zich meer bewust zijn van de behoeften en mogelijkheden van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en daar beter op kunnen inspelen.

We verwachten in Nederland dat mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en een actieve rol spelen in hun zorgproces. Maar niet iedereen kan dat. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben behoefte aan eenvoudige informatie en heldere communicatie, en aan extra ondersteuning door zorgprofessionals. Prof. dr. Jany Rademakershoofd onderzoeksafdeling Zorg vanuit het Perspectief van Patiënten, Cliënten en Burgers

Mensen met een laag opleidingsniveau hebben vaker beperkte gezondheidsvaardigheden

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben moeite om informatie over gezondheid en zorg te vinden, te begrijpen en toe te passen in hun eigen situatie. Dat heeft negatieve gevolgen voor hun gezondheid. Mensen met een laag opleidingsniveau hebben vaker onvoldoende of beperkte gezondheidsvaardigheden; hier ligt het percentage op bijna vier op de tien. In tegenstelling tot voorgaande jaren zijn er geen verschillen gevonden tussen mannen en vrouwen of tussen mensen uit verschillende leeftijdsgroepen.

Figuur: Verdeling gezondheidsvaardigheden in de Nederlandse bevolking (> 18 jaar) naar opleidingsniveau

Fragment uit Gezondheidsvaardigheden in Nederland; Factsheet cijfers 2021

Over het onderzoek

In september 2021 ontving een steekproef van 1500 leden van het Consumentenpanel Gezondheidszorg van het Nivel, representatief naar leeftijd en geslacht voor de bevolking van 18 jaar en ouder, een vragenlijst over onder andere gezondheidsvaardigheden.