Onderzoeksprogramma Communicatie in de Gezondheidszorg

Dat communicatie belangrijk is, wordt door overheid, opleiders, zorgverleners en door (ons) onderzoek gestaafd. Ondanks de toegenomen aandacht voor communicatie-onderwijs blijven veel patiënten verstoken van begrijpelijke en persoonlijke informatie. Ze durven vaak geen vragen te stellen en worden nauwelijks vaker dan voorheen betrokken bij de besluitvorming over hun zorg.

Doel: verduidelijking zorgtraject en daarmee efficiëntere zorg

Binnen het onderzoeksprogramma Communicatie in de Gezondheidszorg richten we ons op het verbeteren van de communicatie tussen patiënten en zorgverleners in zowel eerste als tweede lijn, zoals huisartsen, praktijkondersteuners, verzorgenden, verloskundigen, apothekers, medisch specialisten en verpleegkundigen. Ons doel is het zorgtraject voor de patiënt duidelijker te maken en daarmee de zorg efficiënter.

Het Nivel onderzoekt …

De onderwerpen en aspecten die wij behandelen, zijn divers. Te denken valt aan:

• Hoe kunnen zorgverleners achterhalen wat welke patiënt op welk moment aan informatie en ondersteuning nodig heeft, ten behoeve van zelfmanagement, therapietrouw, besluitvorming, emotionele ondersteuning, enzovoort?
• Waarom is er stagnatie bij het overbrengen van communicatievaardigheden van opleiding naar de praktijk?
• Hoe kunnen omgevingsfactoren als tijd, bekostiging en regie de communicatie tussen zorgverlener en patiënt bevorderen of juist tegenwerken?
• Hoe kunnen ontwikkelingen als e‑health en meer persoonlijke coaching van de patiënt de communicatie met de zorgverlener ondersteunen?

Op basis van deze pijlers richten we ons op vijf kernvragen:

Instrumenten en methoden van onderzoek

Wij bestuderen de verschillen in behoeften en vaardigheden van patiënten en van zorgverleners. Om aan deze verschillen recht te doen hanteren we in ons onderzoek vijf communicatie-ondersteunende interventies voor patiënt, voor zorgverlener en voor onderzoeker.

 Databank Communicatie in de Zorg

 De Databank Communicatie in de Zorg beschikt over video-opnames van ongeveer 18.000 spreekkamercontacten, opgenomen in zowel de eerste als tweede lijn. De video-observaties tonen de alledaagse interacties tussen zorgverleners en patiënten, alsmede hun vaardigheden om bijvoorbeeld samen te beslissen.
Met onze - groeiende - databank laten we zien dat de communicatie tussen zorgverlener en patiënt beter kan en beter moet. De databank kan worden ingezet voor voorlichting, informatieverschaffing en ondersteuning van zorgverleners, bijvoorbeeld om patiënten aan te leren zelf zorg te dragen voor hun gezondheid en ziekte, en voor een gezonde leefstijl.

 Online Portal Video-feedback

 Met onze Online Portal Video-feedback bieden we zorgverleners individuele feedback op hun interpersoonlijke communicatie op geleide van hun behoeften en leerdoelen.

 E-health

 In ons onderzoek naar het inzetten van e-health ter ondersteuning van de communicatie in de gezondheidszorg ontwikkelen wij met en voor patiënten en zorgverleners web-based interventies en e-learningtools op maat, zoals de websites www.luistertijd.nl en www.chemowijzer.nl.

 Kwantitatief en kwalitatief onderzoek

 We verrichten kwantitatief en kwalitatief onderzoek door – naast het observeren van video- en audio-opnames van alledaagse consulten – interviews af te nemen bij patiënten en zorgverleners. Ook kijken we met hen terug naar hun consulten om meer inzicht te krijgen in hun manier van communiceren.

 Werkgroep Patient-Provider-Interaction (PPI)

 In onze coördinerende rol in de werkgroep Patient-Provider-Interaction (PPI) wisselen we kennis en ervaring uit in een gezelschap van onderzoekers, docenten en beleidsmedewerkers werkzaam op het terrein van communicatie in de gezondheidszorg.

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

Met onze persoonsgerichte aanpak betrekken wij mensen uit de praktijk actief in ons onderzoek. Zo werken patiënten als co-designers mee bij de ontwikkeling van communicatie-ondersteunende interventies. Ook kijken we samen met zorgverleners wat de uitkomsten van onze projecten betekenen voor hun praktijkvoering.
Ten slotte informeren wij beroeps- en patiëntenverenigingen, zorgverzekeraars en opleidingen actief over onze onderzoeksplannen en -resultaten, waardoor implementatie de meeste kans van slagen heeft.

Samenwerkingspartners

Het Nivel heeft een uitgebreid netwerk van samenwerkingspartners binnen het onderzoek naar communicatie in de gezondheidszorg. We werken samen met:

• verschillende andere onderzoeksinstellingen (universiteiten en hogescholen)
• zorginstellingen in binnen- en buitenland
• (inter)nationale verenigingen waaronder EACH (International Association for Communication in Healthcare)
• maatschappelijke organisaties
• beroepsorganisaties

Doel van deze samenwerking is het verbeteren en ondersteunen van de communicatie tussen zorgverleners en patiënten, vooral bij patiënten in extra kwetsbare situaties. Hierbij kunt u denken aan patiënten in de palliatieve fase van hun ziekte, aan ouderen in de thuiszorg en aan mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratie-achtergrond met wie een slechtnieuwsgesprek moet worden gevoerd.

Wetenschappelijk

Prof. dr. Sandra van Dulmen, programmaleider Communicatie in de Gezondheidszorg, is tevens als bijzonder hoogleraar ‘Communicatie in de gezondheidszorg’, verbonden aan het Radboudumc in Nijmegen. Naast het doen van onderzoek geeft zij hier onderwijs over persoonsgerichte communicatie.

Maatschappelijke impact

Naar verwachting zorgen interventies op maat ervoor dat patiënten in de toekomst de rol van gesprekspartner in de zorg beter kunnen invullen. De interventies geven zorgverleners handvatten om de persoonlijke communicatie met patiënten te verbeteren.

Onderzoeksteam

Nivel-onderzoekers werkzaam binnen ons onderzoeksprogramma zijn:

• Prof. dr. Sandra van Dulmen, programmaleider Communicatie in de Gezondheidszorg, bijzonder hoogleraar Communicatie in de Gezondheidszorg aan de Radboudumc in Nijmegen
• Dr. Janneke Noordman, senior onderzoeker
• Drs. Marit Mentink, onderzoeker / promovendus

Links

De volgende links geven een blik op het onderzoek dat we doen:

• Nivel-publicaties over communicatie in de gezondheidszorg
• Nivel-medewerkers betrokken bij het onderzoek naar communicatie in de gezondheidszorg
• Nivel-projecten over communicatie in de gezondheidszorg