Advance care planning in de huisartspraktijk: begin op tijd en documenteer

Bij advance care planning (ACP) worden behoeften en wensen van patiënten voor toekomstige zorg en behandelingen besproken. Huisartsen ervaren vaak tijdgebrek voor ACP-gesprekken en voor patiënten is het vaak onduidelijk hoe en waar hun wensen en gemaakte afspraken worden gedocumenteerd. Een tijdig begin en een gestructureerde documentatie van ACP-gesprekken kunnen helpen om deze knelpunten te reduceren. Dit blijkt uit een literatuurstudie van het Nivel naar ACP-gesprekken door de huisarts.

Hoewel kwaliteitsstandaarden adviseren om vroeg te starten met ACP, lijken huisartsen er in de praktijk vaak pas mee te beginnen als patiënten ongeneeslijk ziek zijn en spoedig kunnen overlijden.

Vooral medische onderwerpen tijdens ACP-gesprekken
Veelbesproken onderwerpen in ACP-gesprekken zijn hoe de patiënt aankijkt tegen reanimatie, euthanasie, ziekenhuisopnames en behandelingen die mogelijk wel het leven rekken maar de kwaliteit van leven kunnen schaden. Psychosociale en spirituele problemen en behoeften worden minder vaak besproken. Ook het aanwijzen van een vertegenwoordiger van de patiënt, die beslissingen kan nemen als de patiënt daar zelf niet meer toe in staat is, komt weinig aan bod.

ACP geeft huisartsen voldoening
De voldoening van het goed begeleiden van patiënten bij het afronden van hun leven zien huisartsen als een meerwaarde van ACP. Patiënten voelen zich door ACP-gesprekken gehoord en zijn voorbereid op de toekomst en op mogelijke spoedsituaties.

Onvoldoende tijd en kennis belangrijke knelpunten bij ACP
Knelpunten zijn: tijdgebrek en onvoldoende kennis van ACP bij de huisarts, te veel nadruk op medische onderwerpen, verschil in opvattingen tussen huisarts en patiënt over wat passende zorg of behandelingen zijn en gebrekkige communicatie tussen de huisarts en de ziekenhuisspecialist. Verder is voor patiënten niet altijd duidelijk hoe en waar de gemaakte afspraken worden gedocumenteerd.

Tijdige start en alertheid zijn nodig
Het verdient aanbeveling om, als huisarts, op tijd te beginnen met ACP en niet pas als het overlijden zeer nabij is. Ook moet een huisarts alert zijn wanneer patiënten openstaan voor ACP, zowel medische als niet-medische onderwerpen bespreken en wensen en afspraken documenteren in het patiëntdossier en zorgplan. Daarnaast is van belang dat de huisarts vervolggesprekken heeft met de patiënt om na te gaan of behoeften en wensen veranderen en of afspraken moeten worden bijgesteld.

Over het literatuuronderzoek
Het Nivel heeft de literatuurstudie, die is gefinancierd vanuit het ZonMw-programma ‘Palliantie. Meer dan zorg’, in de zomer van 2020 uitgevoerd. Er werden tien onderzoekpublicaties en vijf kwaliteitsstandaarden uit de afgelopen tien jaar bestudeerd. Het doel was drieledig: inzicht krijgen in ACP-gesprekken tussen huisartsen en patiënten zoals die in Nederland plaatsvinden, knelpunten hierbij detecteren en verbeterpunten formuleren.