Effectieve interventies vinden hun weg in langdurige zorg

In de ouderen- en de gehandicaptenzorg komen steeds meer interventies waarvan bewezen is dat ze effectief zijn. Om de implementatie van een interventie tot een succes te brengen, moet de interventie goed aansluiten bij de praktijk en ook meerwaarde bieden. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel, uitgevoerd in opdracht van Zorginstituut Nederland.

Om de kwaliteit van leven te verbeteren voor mensen die langdurige zorg ontvangen, bestaan er vele interventies. Niet alle interventies zijn echter effectief. Om zicht te krijgen op wat wél werkt, is er de Databank erkende interventies. In december 2021 stonden hier 27 effectieve interventies in voor de ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Voorbeelden zijn een programma om de communicatie te verbeteren met kinderen met een ernstige verstandelijke beperking (intramuraal) en een programma voor valpreventie bij thuiswonende ouderen (extramuraal).

Erkende effectieve interventies op tientallen locaties uitgevoerd

We onderzochten in hoeverre de effectieve interventies uit de Databank daadwerkelijk worden ingezet in de praktijk. Hieruit bleek dat de interventies in de ouderenzorg op 3 tot 230 locaties worden uitgevoerd. Voor de interventies in de gehandicaptenzorg, met vaak een specifieke kleinere doelgroep, is dat op 3 tot 17 locaties. De daadwerkelijke schaal van implementatie is waarschijnlijk groter, omdat niet alle contactpersonen die meededen aan dit onderzoek hier goed zicht op hebben. Ook worden vaak elementen van interventies toegepast, wanneer bijvoorbeeld werkgroepen binnen zorgorganisaties zelf een plan van aanpak maken voor verbetering van de kwaliteit van de zorg. Hieruit concluderen wij dat interventies hun weg vinden naar de praktijk.

Voor succesvolle implementatie is een kartrekker nodig

Toch zijn er nog veel zorglocaties die de onderzochte interventies niet gebruiken. Daarom onderzochten we welke elementen de implementatie bevorderen. De belangrijkste staan in onderstaand overzicht.   

Twee beoordelingswijzen vergeleken

De effectiviteit van interventies wordt op twee manieren beoordeeld: in het ‘Erkenningstraject’ voor de databank of met het Beoordelingskader van Zorginstituut Nederland als onderdeel van het pakketbeheer. Beide trajecten maken een gradering van het beschikbare bewijs voor de effecten van een interventie op basis van het wetenschappelijk onderzoek. Het Zorginstituut verzamelt dit bewijs met een systematisch literatuuronderzoek, terwijl in het ‘Erkenningstraject’ een contactpersoon deze informatie aanlevert. Een tweede verschil is dat het Zorginstituut als uitgangspunt neemt dat een interventie wordt beoordeeld ten opzichte van de gebruikelijke zorg. Bij het Erkenningstraject is dat niet het geval.  

Het onderzoek

Tussen november 2021 tot mei 2022 gebruikten we verschillende onderzoeksmethodes. We stuurden vragenlijsten naar contactpersonen van erkende effectieve interventies. Daarnaast interviewden we contactpersonen van interventies die op grotere schaal worden geïmplementeerd en vroegen hen naar de werkzame elementen. Ook interviewden we zorgprofessionals en kwaliteitsadviseurs van zorgorganisaties in de ouderen- en gehandicaptenzorg over de implementatie van interventies. Tot slot deden we desk research voor de vergelijking van de beoordelingssystematieken en reflecteerden deskundigen vanuit Vilans en het Zorginstituut op de conceptteksten.