Innovatieve meetmethode geeft inzicht in werkdruk huisarts

In welke mate verschillen huisartsen in het aantal uren dat zij per week werken? Uit onderzoek van het Nivel blijkt dat dit betrouwbaar én snel te meten is met een innovatieve methode gebaseerd op SMS-berichten. Uniek hieraan is dat huisartsen direct via SMS doorgeven wat hun activiteit is op het moment dat zij hier een SMS over ontvangen. Zo wordt hun werktijd real time gemeten. Analyse van de data die met deze methode verzameld zijn, laat zien dat persoonskenmerken, functiekenmerken en praktijkkenmerken sterke invloed hebben op de omvang van de werkweek van een huisarts. Op 9 september 2020 promoveerde Daniël van Hassel op dit onderzoek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Huisartsen ervaren een grote werkdruk. Om dit te kunnen aanpakken is het van belang om hun tijdsbesteding objectief te meten en vergelijkingen te maken tussen groepen huisartsen. De gebruikelijke onderzoeksmethoden, zoals het afnemen van enquêtes en het laten bijhouden van dagboeken, kennen hun beperkingen: vaak is de respons laag en zijn resultaten minder betrouwbaar door geheugeneffecten. Met een nieuw ontwikkelde meetmethode, waarbij huisartsen op willekeurige momenten in de week per SMS een vraag over hun activiteit ontvangen, spelen deze beperkingen veel minder.

Nieuw meetinstrument: niet belastend en real time
De innovatieve meetmethode is gebruikt bij onderzoek onder ruim duizend huisartsen. Iedere huisarts ontving een week lang op willekeurige momenten, in tijdvakken van drie uur, een SMS met de vraag wat hij of zij op dat moment aan het doen was. Uit de enquête na de meetweek bleek dat huisartsen deze werkwijze slechts als minimale belasting hadden ervaren. Bovendien leverde het onderzoek real time metingen op. Dit is op te maken uit de hoge en snelle respons op de verstuurde berichten.

Mannen werken nog altijd substantieel meer uren dan vrouwen
Aan de hand van de verzamelde data onderzocht Van Hassel welke kenmerken van huisartsen van invloed zijn op het aantal uren per week dat zij werken. Ook keek hij naar de verhouding tussen patiëntgebonden en niet-patiëntgebonden taken die huisartsen uitvoeren. Mannen blijken meer uren te werken dan vrouwen, óók als rekening gehouden wordt met leeftijd en functie (zelfstandig gevestigd of in loondienst). Daarnaast blijken zelfstandig gevestigde huisartsen een langere werkweek te hebben dan hun collega’s die in loondienst of als waarnemer werken. Zij besteden meer tijd aan niet-patiëntgebonden taken, zoals praktijkvoering.

Aantal werkuren neemt toe met leeftijd
Tot hun zestigste werken huisartsen steeds meer uren. Dit is te zien bij zowel mannen als vrouwen, die werken als zelfstandig gevestigde of als huisarts in loondienst (exclusief waarnemers). Nader onderzoek naar de privésituatie zal moeten uitwijzen in hoeverre dit te maken heeft met de gezinssamenstelling van de huisartsen en met keuzes in de werk-privébalans die zij in verschillende levensfasen maken.

Praktijkvorm meer bepalend dan praktijklocatie voor werkuren
De vorm van praktijkvoering – solo of in groepsverband – blijkt meer invloed te hebben op het aantal uren per week dat een huisarts werkt dan de praktijklocatie – in de stad of op het platteland. Huisartsen werkzaam in solopraktijken maken in zijn algemeenheid substantieel meer uren dan hun collega‘s in duo- en groepspraktijken. Dit effect van praktijkvorm op de duur van de werkweek van een huisarts blijkt groter dan dat van praktijklocatie.

Betere werkverdeling en skill mix binnen praktijken noodzakelijk
Een vervolgstap is tijdbestedingsonderzoek te doen onder álle functies in de huisartsenpraktijk. Zo kan inzicht verkregen worden hoe het werk anders georganiseerd kan worden, bijvoorbeeld door het inzetten van nieuw of ander ondersteunend personeel. Voor praktijken wordt het steeds belangrijker om te zorgen voor een goede skill mix in het team. Gebruik van het nieuwe meetinstrument kan hierbij ondersteuning bieden, aangezien het betrouwbaar en direct monitort wat de feitelijke werktijd en de tijdsbesteding zijn van alle medewerkers. Dit biedt inzicht in de knelpunten die opgelost zouden kunnen worden met een andere personele inzet en organisatie.

Over het onderzoek
Daniël van Hassel heeft het onderzoek uitgevoerd bij onderzoeksinstituut het Nivel en was als buitenpromovendus verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Capaciteitsorgaan. De afronding van het proefschrift is gefinancierd door het Nivel en het kennis- en dienstencentrum CAOP. Het proefschrift omvat onder meer vijf artikelen, die in internationale wetenschappelijke tijdschriften zijn gepubliceerd.