Verpleegkundigen voelen zich veerkrachtiger wanneer ze zeggenschap ervaren en ook een open teamcultuur werkt mee (peiling 2 Nivel, maart 2023)

Verpleegkundigen die autonomie en zeggenschap ervaren in hun werk voelen zich veerkrachtiger. Veerkracht hangt ook samen met een open teamcommunicatie en een omgeving waar ruimte wordt geboden om te leren van elkaars feedback en fouten. De veerkracht van verpleegkundigen is gemiddeld genomen in 2023 vrijwel gelijk aan die van de eerste peiling in 2021, ten tijde van de coronapandemie. We zien daarnaast dat de teamcommunicatie iets opener is geworden, terwijl de mate waarin geleerd wordt van feedback en fouten iets is afgenomen. Dit blijkt uit peiling 2 van veerkracht bij verpleegkundigen, die in maart 2023 onder 2561 verpleegkundigen (respons 841) werd gehouden, die voor het grootste deel lid zijn van het Nivel Panel Verpleging & Verzorging.

Gemiddeld genomen blijken verpleegkundigen ‘regelmatig tot vaak’ veerkracht te ervaren op hun werk. Verpleegkundigen voelen een hogere mate van veerkracht als zij meer autonomie en zeggenschap ervaren over hun hun (dagelijks) werk, als zij het idee hebben invloed te kunnen uitoefenen op beleidsbeslissingen en als zij een leidinggevende hebben die hen ondersteunt en respecteert, die zichtbaar voor hen is en die zorgt voor een open en lerende werksfeer.

Verpleegkundigen ook na coronapandemie veerkrachtig

Opvallend is dat de coronapandemie de ervaren veerkracht niet negatief heeft beïnvloed. De verpleegkundigen gaven namelijk in maart 2023 aan, ten tijde van de tweede peiling, wederom veerkracht te ervaren, net als bij de eerste peiling in juni 2021. Dit is op meer vlakken als positief te bestempelen: veerkracht is niet alleen belangrijk voor de kwaliteit van de zorg die verpleegkundigen verlenen, maar ook voor werktevredenheid van die verpleegkundigen en daarmee de continuïteit van de zorgverlening.

Zeggenschap over het eigen werk en een open teamcultuur gaan gepaard met meer veerkracht

Om de zeggenschap te meten bevroegen we de verpleegkundigen over verschillende factoren in hun werk die samenhangen met het aspect ‘zeggenschap’: leiderschapsgevoel, zeggenschap over het dagelijkse werk, deelnemen aan beleidsbeslissingen en een vorm van indirecte zeggenschap, namelijk in de relatie met de leidinggevende. De factor ‘zeggenschap over het dagelijks werk’ bleek veel invloed te hebben op de ervaren veerkracht, met name in combinatie met een van de andere zeggenschapsaspecten  leiderschapsgevoel, deelnemen aan beleidsbeslissingen en zeggenschap via de leidinggevende. Naast het aspect ‘zeggenschap’, in alle genoemde facetten, bleek dat het aspect ‘open teamcultuur’ ertoe deed bij het ervaren van veerkracht: verpleegkundigen voelen zich veerkrachtiger als de teamcommunicatie open is en er ruimte is om te leren van elkaars feedback en elkaars fouten.

Betrek verpleegkundigen in beleidsbeslissingen

Van de deelnemende verpleegkundigen van wie de veerkracht werd gemeten, bleek een derde het idee te hebben dat zij niet in de positie waren om deel te nemen aan beleidsbeslissingen. Minder dan 40% voelde überhaupt dat zij in de gelegenheid waren te kunnen bijdragen aan beleidsbeslissingen in de organisatie. Hier valt dus nog veel te winnen, zo is de gedachte, aangezien meer zeggenschap de veerkracht van de verpleegkundigen en daarmee de kwaliteit van zorg ten goede komt.

De nieuwe Wet Zeggenschap Zorg, die per 1 juli 2023 is ingegaan, belooft hierin beterschap door verpleegkundigen een plek aan tafel van hun werkgever te geven en mee te laten praten over besluiten die hun werk aangaan. De derde meting van veerkracht bij verpleegkundigen, die in 2025 plaatsvindt, moet uitwijzen of en, zo ja, in hoeverre de veerkracht van verpleegkundigen is veranderd na invoering van deze wet.

Veel onderzoeken naar de gezondheid en welzijn van zorgmedewerkers gaan over de wens tot meer autonomie en meer medezeggenschap. Nu ligt de bal bij de werkgevers om dit mee te nemen in hun beleid.

Caroline Schlinkert, PhD

Senior onderzoeker Organisatie en Kwaliteit van Zorg

Over het onderzoek

In maart 2023 is een online vragenlijst uitgezet onder 2440 verpleegkundigen die deelnemen aan het Panel Verpleging & Verzorging van het Nivel. Van hen vulden 720 verpleegkundigen de vragenlijst in (respons: 29,5%). Naast de panelleden vulden 121 andere verpleegkundigen, uit zorgsettings vergelijkbaar met die van de panelleden, de vragenlijst in. Deze peiling is de tweede in een serie peilingen van de veerkracht van verpleegkundigen; de eerste vond plaats in juni 2021 en in 2025 zal de derde peiling plaatsvinden.