Weinig potentieel vermijdbare schade in zelfstandige klinieken

De patiëntveiligheid in Nederlandse klinieken is van hoog niveau, zo blijkt uit onderzoek van het Nivel. In 1,6% van de onderzochte dossiers was er sprake van potentieel vermijdbare schade. De patiënten die een behandeling ondergingen in een kliniek waren hier doorgaans erg tevreden over. Wel had bijna een kwart achteraf meer aanvullende zorg nodig dan ze op voorhand hadden verwacht, bijvoorbeeld van een fysiotherapeut.

Zelfstandige klinieken leveren steeds meer verzekerde zorg voor relatief gezonde patiënten. Kwetsbare en zeer complexe patiënten – bijvoorbeeld door hoge leeftijd en/of meerdere aandoeningen – mogen niet in een kliniek behandeld worden. Door de toename van geleverde zorg in zelfstandige klinieken is het van belang om de patiëntveiligheid, zoals de aard, ernst en omvang van zorggerelateerde schade en potentieel vermijdbare schade in kaart te brengen. En om deze, indien nodig, te verbeteren. Dit is, na een pilotstudie in 2016, het eerste uitgebreidere dossieronderzoek in zelfstandige klinieken.

In slechts enkele gevallen had schade voorkomen kunnen worden

In 7% van de onderzochte dossiers was er sprake van zorggerelateerde schade. Hierbij gaat het om een onbedoelde uitkomst van een behandeling met schade voor de patiënt. Vaak gaat het om bekende risico’s van een specifieke behandeling, zoals het risico op een nabloeding, trombose of een infectie na een operatie. Als de schade ontstaat door tekortkomingen in de zorg, is er sprake van potentieel vermijdbare schade. Deze kwam in 1,6% van de onderzochte dossiers voor. In vergelijking met buitenlandse studies is dit relatief laag.

Schades vooral binnen chirurgisch proces

Van de zorggerelateerde schades die we aantroffen in de dossiers ging het in meer dan 80% van de gevallen om schade ontstaan rondom het chirurgisch proces. Hierbij ging het onder andere om infecties na de ingreep, het achterblijven van lensresten bij een staaroperatie en het oplopen van een botbreuk bij het plaatsen van een heupprothese. Daarnaast ontstond er ook schade, zij het in mindere mate, rondom de diagnostiek en het gebruik van medicatie.

Patiënten tevreden over behandeling

De meeste patiënten waren tevreden over hun behandeling in de kliniek en hadden het gevoel goed voorgelicht te zijn over het verloop van de behandeling. Patiënten ervoeren ruimte voor het stellen van vragen en veelal verliep de behandeling zoals gepland. Wel was de aanvullende zorg die na de behandeling nodig was minder goed voorzien. Twintig procent van de patiënten gaf aan onverwachte zorg nodig te hebben gehad van bijvoorbeeld een fysiotherapeut, huisarts of familielid.

Kwaliteit dossiervoering biedt ruimte voor verbetering

Adequate en volledige dossiervoering is van groot belang voor de zorgverlening en de waarborging van patiëntveiligheid. In de dossiers die wij onderzochten waren veel essentiële onderdelen aanwezig, zoals een anamnese, overdracht aan andere zorgverleners en de medicatielijst. Toch vonden we ook aanknopingspunten voor verbeteringen. In meerdere dossiers waren omschrijvingen erg summier en waren onderdelen incompleet of niet aanwezig, zoals een definitieve ontslagbrief, anesthesieverslag of operatie checklist.

Het onderzoek heeft ons voor het eerst meer inzicht gegeven in de patiëntveiligheid van klinieken op patiëntniveau. Er wordt goede zorg geleverd en met de aanbevelingen uit het onderzoek kunnen enkele punten nog verder worden verbeterd. Linda van EikenhorstOnderzoeker Organisatie en Kwaliteit van Zorg

Over het onderzoek

Aan het onderzoek hebben 17 klinieken deelgenomen, dit is een responspercentage van 13%. Gezien de relatief lage respons, kunnen de resultaten niet zonder meer vertaald worden naar de hele sector. Voor het dossieronderzoek analyseerden we 320 dossiers van patiënten die in 2019 een behandeling in een kliniek hebben ondergaan binnen de specialismen bariatrische chirurgie, cardiologie, dermatologie, oogheelkunde, orthopedie of plastische chirurgie. Patiënten gaven toestemming voor inzage in hun dossier in het kader van dit onderzoek. Daarnaast kregen zij een schriftelijke vragenlijst over hun ervaringen met de zorg in de kliniek waar zij behandeld zijn. Dit onderzoek was mogelijk dankzij de openheid van de deelnemende klinieken. In samenwerking met Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) hebben we de deelnemende klinieken kunnen includeren. Het onderzoek maakt deel uit van ‘Monitor Patiëntveiligheid 2019-2022’ en is gefinancierd door het Ministerie van VWS.
Bij het Nivel valt het thema Patiëntveiligheid binnen het onderzoeksprogramma Organisatie en Kwaliteit van Zorg.