Onderzoeksprogramma Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Zorg

Zorg is mensenwerk. In Nederland werken 1,2 miljoen mensen in of voor de zorgsector. Sommige zorgtaken kunnen worden geautomatiseerd of geleerd aan patiënten en/of burgers. Maar het geven van zorg is en blijft een heel arbeidsintensief en verantwoordelijk proces. Wij monitoren voortdurend de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de zorg.

Ontwikkelingen en trends in de arbeidsmarkt en organisatie van zorg

Met de vergrijzing van de bevolking, en daarmee ook van de zorgverleners, zal de krapte op de arbeidsmarkt naar verwachting steeds sneller toenemen. Hoe krijgen we al het werk in de zorg gedaan met steeds minder mensen? Wat niet meehelpt, is dat bij schoolverlaters een baan in de zorg niet erg populair is.

Werken in de zorg heeft een relatief slecht imago als het gaat om beloning en arbeidsomstandigheden. Hierdoor verlaten er ook nog eens te veel mensen de zorgsector. Overigens verschilt dit wel per beroep; zo hebben artsen hier nauwelijks last van.

Het Nivel onderzoekt …

In de gezondheidszorg zijn veel uitdagingen als het gaat om deze toekomstbestendig te maken. De belangrijkste arbeids- en organisatievraagstukken in ons onderzoeksprogramma hebben betrekking op:

Deze vraagstukken zijn groot en complex en hangen ook nog eens met elkaar samen. Voor oplossingen is kennis nodig, kennis die de verschillende niveaus en sectoren waarin zorgverleners dagelijks werken overstijgt. Daarnaast dient de kennis die er wél is in historisch perspectief en toekomstperspectief te worden geplaatst.
Binnen dit onderzoeksprogramma brengen wij trends in kaart en maken we mogelijke scenario’s.

Deze kernvragen leiden tot twee pijlers van onderzoek binnen ons programma:

1. Onderzoek naar de aansluiting tussen vraag en aanbod in de zorgarbeidsmarkt

De aansluiting tussen vraag en aanbod op de zorgarbeidsmarkt bekijken we vanuit verschillende invalshoeken: kwantitatief, kwalitatief, organisatiekundig en planmatig.
Onderzoek hiernaar speelt zich niet alleen af op nationaal niveau, maar ook steeds meer op regionaal niveau. Iedereen wil dat zorg zo dicht mogelijk bij huis wordt geleverd en dan moet juist rekening worden gehouden met de lokale situatie. Daarom doen we onderzoek naar de zorgvraag van patiënten en burgers in de regio én naar de aantrekkelijkheid van die regio voor zorgverleners om er te gaan werken.

Aangezien de zorgsector sterk verandert, is integraal onderzoek en beleid nodig om de arbeidsmarkt van de zorg in evenwicht te houden.

Er zijn grote schommelingen op de arbeidsmarkt. Veel ervan kunnen voorkomen worden door proactief beleid

Prof. dr. Ronald Batenburg

Programmaleider Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Gezondheidszorg, bijzonder hoogleraar 'Arbeids- en organisatievraagstukken in de zorg', Radboud Universiteit

2. Onderzoek naar het skillmix-beleid

We kijken hoe de samenwerking en taakverdeling tussen zorgprofessionals kan bijdragen aan een betere arbeidsmarkt. Het zorgen voor een innovatief ‘skillmix-beleid’ in de zorg staat in de top 5 van de Europese beleidsagenda.

Het Skillmix-instrument in 3 minuten

Methoden van onderzoek

Voor ons onderzoek maken we gebruik van onze onderzoeksinfrastructuur: met onze Beroepenregistraties in de Gezondheidszorg verzamelen en analyseren we de werkzaamheid, loopbanen en praktijken van eerstelijns zorgverleners.

Door het analyseren van onze schat aan data kunnen we over langere periode dingen zien als:

• hoeveel mensen in een beroepsgroep werken
• hoeveel uur ze werken
• binnen wat voor praktijk ze dat doen
• of ze zelfstandig werken of in loondienst
• hoe de personeelssamenstelling (‘skillmix’); van praktijken in de eerste lijn eruit ziet

Daarbij maken gebruik van verschillende onderzoeksmethoden:

• we werken met capaciteitsramingsmodellen
• we doen substitutieonderzoek
• we houden enquêtes en focusgroepen
• we kijken vooruit, in workshops en aan de hand van modellen

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

Met ons onderzoek reiken we informatie en kennis aan die als basis kunnen dienen voor arbeidsmarktbeleid en organisatiebeleid in de zorg. We helpen alle partijen in de zorg om een objectief beeld te krijgen van de arbeidsmarkt, in de gehele sector of in een regio, en zetten dit in perspectief. Beroepsgroepen lijken soms verrassend veel op elkaar en kunnen daardoor veel van elkaar leren. Dit geldt ook voor regio’s en landen.

Maatschappelijke impact

Een volkomen evenwichtige arbeidsmarkt met maximale werk- en patiënttevredenheid zal in de zorg nooit worden bereikt. Maar partijen kunnen wél meer doen aan strategisch arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. Het Nivel ondersteunt dit door expertise, kennis en informatie aan te bieden. Tijdig bijsturen op in- en uitstroom en het verkennen van nieuwe organisatievormen zijn belangrijker dan ooit. Ons onderzoek is juist hierop gericht en voorziet daarmee in een behoefte van vele sectoren en vele beroepsgroepen in de zorg.