Goede communicatie in de zorg is van groot belang en niet vanzelfsprekend. Met ons onderzoek naar de kwaliteit en effectiviteit van interpersoonlijke communicatie dragen we bij aan het verbeteren van de gezondheidszorg.
Nivel-onderzoeksprogramma Communicatie in de Gezondheidszorg
Wij richten ons op het verbeteren van de communicatie tussen patiënten en zorgverleners in zowel eerste als tweede lijn, zoals huisartsen, praktijkondersteuners, verzorgenden, verloskundigen, apothekers, medisch specialisten en verpleegkundigen. Ons doel is het zorgtraject voor de patiënt duidelijker te maken en daarmee de zorg efficiënter.
Het Nivel onderzoekt …
De onderwerpen en aspecten die wij behandelen, zijn divers. Te denken valt aan:
- Hoe kunnen zorgverleners achterhalen wat welke patiënt op welk moment aan informatie en ondersteuning nodig heeft, ten behoeve van zelfmanagement, therapietrouw, besluitvorming, emotionele ondersteuning, enzovoort?
- Waarom is er stagnatie bij het overbrengen van communicatievaardigheden van opleiding naar de praktijk?
- Hoe kunnen omgevingsfactoren als tijd, bekostiging en regie de communicatie tussen zorgverlener en patiënt bevorderen of juist tegenwerken?
- Hoe kunnen ontwikkelingen als e‑health en meer persoonlijke coaching van de patiënt de communicatie met de zorgverlener ondersteunen?
Op basis van deze pijlers richten we ons op vijf kernvragen:
Kernvragen
- Wat hebben patiënten en zorgverleners nodig om doelgerichte en persoonsgerichte communicatie voor alle betrokkenen mogelijk te maken?
- Hoe kan e‑health hierin ondersteuning bieden?
- Op welke manier kunnen de gezondheidsbevorderende effecten van goede communicatie verder worden versterkt?
- Hoe verbetert goede communicatie de kwaliteit en veiligheid van zorg?
- Hoe versterk je de rol en de positie van de patiënt in de gezondheidszorg?
Instrumenten en methoden van onderzoek
Wij bestuderen de verschillen in behoeften en vaardigheden van patiënten en van zorgverleners. Om aan deze verschillen recht te doen hanteren we in ons onderzoek vijf communicatie-ondersteunende interventies voor patiënt, voor zorgverlener en voor onderzoeker.
Nivel Databank Communicatie in de Zorg
De Nivel Databank Communicatie in de Zorg beschikt over video-opnames van ongeveer 18.000 spreekkamercontacten, opgenomen in zowel de eerste als tweede lijn. De video-observaties tonen de alledaagse interacties tussen zorgverleners en patiënten, alsmede hun vaardigheden om bijvoorbeeld samen te beslissen.
Met onze - groeiende - databank laten we zien dat de communicatie tussen zorgverlener en patiënt beter kan en beter moet. De databank kan worden ingezet voor voorlichting, informatieverschaffing en ondersteuning van zorgverleners, bijvoorbeeld om patiënten aan te leren zelf zorg te dragen voor hun gezondheid en ziekte, en voor een gezonde leefstijl.
Online Portal Video-feedback
Met onze Online Portal Video-feedback bieden we zorgverleners individuele feedback op hun interpersoonlijke communicatie op geleide van hun behoeften en leerdoelen.
E-health
In ons onderzoek naar het inzetten van e-health ter ondersteuning van de communicatie in de gezondheidszorg ontwikkelen wij met en voor patiënten en zorgverleners web-based interventies en e-learningtools op maat, zoals de website en www.chemowijzer.nl.
Kwantitatief en kwalitatief onderzoek
We verrichten kwantitatief en kwalitatief onderzoek door – naast het observeren van video- en audio-opnames van alledaagse consulten – interviews af te nemen bij patiënten en zorgverleners. Ook kijken we met hen terug naar hun consulten om meer inzicht te krijgen in hun manier van communiceren.
Werkgroep Patient-Provider-Interaction (PPI)
In onze coördinerende rol in de werkgroep Patient-Provider-Interaction (PPI) wisselen we kennis en ervaring uit in een gezelschap van onderzoekers, docenten en beleidsmedewerkers werkzaam op het terrein van communicatie in de gezondheidszorg.
Uitgelicht: project Care2Report (2023-2028)
In het Nivel-project Care2Report onderzoeken we de effectiviteit en invloed van inzetten van een nieuw ontwikkeld systeem voor het automatisch verslagleggen van medische consulten met behulp van spraakherkennings- en actieherkenningstechnologie. Wat levert de door AI-gestuurde technologische infrastructuur op aan automatische rapportages en wat is de invloed van Care2report op de gesprekken die artsen en patiënten? In 2028 wordt het rapport hierover verwacht.
Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk
Met onze persoonsgerichte aanpak betrekken wij mensen uit de praktijk actief in ons onderzoek. Zo werken patiënten als co-designers mee bij de ontwikkeling van communicatie-ondersteunende interventies. Ook kijken we samen met zorgverleners wat de uitkomsten van onze projecten betekenen voor hun praktijkvoering.
Ten slotte informeren wij beroeps- en patiëntenverenigingen, zorgverzekeraars en opleidingen actief over onze onderzoeksplannen en -resultaten, waardoor implementatie de meeste kans van slagen heeft.
Samenwerkingspartners
Het Nivel heeft een uitgebreid netwerk van samenwerkingspartners binnen het onderzoek naar communicatie in de gezondheidszorg. We werken samen met:
- verschillende andere onderzoeksinstellingen (universiteiten en hogescholen)
- zorginstellingen in binnen- en buitenland
- (inter)nationale verenigingen waaronder EACH (International Association for Communication in Healthcare)
- maatschappelijke organisaties
- beroepsorganisaties
Doel van deze samenwerking is het verbeteren en ondersteunen van de communicatie tussen zorgverleners en patiënten, vooral bij patiënten in extra kwetsbare situaties. Hierbij kunt u denken aan patiënten in de palliatieve fase van hun ziekte, aan ouderen in de thuiszorg en aan mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratie-achtergrond met wie een slechtnieuwsgesprek moet worden gevoerd.
Wetenschappelijk
Prof. dr. Sandra van Dulmen, Nivel-programmaleider Communicatie in de Gezondheidszorg, is tevens als bijzonder hoogleraar ‘Communicatie in de gezondheidszorg’, verbonden aan het Radboudumc in Nijmegen. Naast het doen van onderzoek geeft zij hier onderwijs over persoonsgerichte communicatie.
Goede interpersoonlijke communicatie in de gezondheidszorg is van groot belang en niet vanzelfsprekend
Maatschappelijke impact
Naar verwachting zorgen interventies op maat ervoor dat patiënten in de toekomst de rol van gesprekspartner in de zorg beter kunnen invullen. De interventies geven zorgverleners handvatten om de persoonlijke communicatie met patiënten te verbeteren.