Wanneer mensen hun geneesmiddelen goed gebruiken, ervaren zij meer kwaliteit van leven. Wij onderzoeken de hele farmaceutische zorgketen, van voorschrijven van medicatie door de arts tot gebruik ervan door de patiënt.
Veel mensen komen in aanraking met farmaceutische zorg, als patiënt of als mantelzorger. Gebruik van geneesmiddelen is de meest voorkomende behandeling in de zorg. De meeste geneesmiddelen zijn opgenomen in het basiszorgpakket en worden dus vergoed. Uit Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn komen de volgende cijfers:
Het Nivel onderzoekt ...Onze onderzoeken gebaseerd op vier pijlers:
Nivel-onderzoek richt zich op de hele farmaceutische zorgketen; van het moment van voorschrijven door de arts tot het afleveren van het geneesmiddel bij de apotheek, tot het gebruik ervan door de patiënt.
Voorbeelden van onderzoeksvragen zijn:
Nivel-onderzoek richt zich op de gehele farmaceutische zorgketen vanaf het moment van voorschrijven van een geneesmiddel door de arts tot het afleveren van het geneesmiddel bij de apotheek, tot het gebruik ervan door de patiënt. Voor dit onderzoek maken we onder andere gebruik van gegevens van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, van de Nivel Burgerplatforms en van het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg.
Goede inzet en efficiënt gebruik van geneesmiddelen kunnen elders in de zorg kostenbesparingen opleveren en bovenal de kwaliteit van leven van mensen verhogen.
Het Nivel onderzoekt hoe artsen medicijnen voorschrijven en of zij hierbij hun beroepsrichtlijnen volgen.
De hoge kosten van geneesmiddelen leiden tot veel maatschappelijke discussie. Er worden verschillende maatregelen genomen om de farmaceutische uitgaven terug te dringen. Het Nivel evalueert dit soort maatregelen.
Per 1 januari 2019 maken paracetamol (1000 mg) en een aantal vitaminen en mineralen geen deel meer uit van het verzekerde pakket. Onderzoek van het Nivel laat zien dat deze pakketmaatregel tot een daling leidt van het aantal voorschriften in de huisartspraktijk. Veel mensen kopen én betalen hetzelfde middel, of een alternatief, nu zelf. Naast deze beoogde effecten zijn er ook ongewenste effecten; deze zijn per middel verschillend.
Hoe kunnen we het geneesmiddelengebruik, de therapietrouw, in de praktijk verbeteren?
 |
 |
Ondanks het groeiende aantal interventies en innovaties om de therapietrouw te bevorderen, lukt het maar mondjesmaat om deze ook grootschalig toe te passen in de dagelijkse praktijk. Het Make-It Consortium (Medication Adherence Knowledge, Expertise and Implementation Taskforce), gecoördineerd door het Nivel, zet acties in gang om therapietrouw te bevorderen en gebruiken hiervoor interventies die al eerder zijn getest.
In de zorgverlening door de apotheek is de communicatie tussen apothekers en hun patiënten van belang. Bij het Nivel doen we hier onderzoek naar.
Hoe kunnen apotheekteams – vaak lastige – gesprekken over een medicatiewissel met de patiënt op een prettige wijze voeren? Er zijn twee communicatiestrategieën ontwikkeld, het 'slecht-nieuws-gespreksmodel' en de 'positive message framing' ontwikkeld voor bij gesprekken over medicatiewisselingen, waarna deze zijn getest. Nivel-onderzoeker Laura Schackmann, die hier haar proefschrift aan heeft gewijd, heeft aangetoond dat de communicatiestrategieën bruikbaar blijken. Als vervolg hierop wordt er een communicatietraining voor apotheekteam bij ontwikkeld.
We ontwikkelen instrumenten om het apothekersteam te ondersteunen in de communicatie met de cliënt. Dit doen we samen met de apothekers en hun assistenten. We noemen TRIAGE, COM-MA en RALPH:
Het Nivel blijft vernieuwen. Vanaf 2020 werken we aan het verbeteren van de communicatie bij inhalatie-instructie. We passen hiervoor onder andere de COM-MA training aan voor gesprekken over inhalatie-instructie.
Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijkBinnen het onderzoeksprogramma Farmaceutische Zorg werken we veel samen met partners in de wetenschap en met partijen in beleid en praktijk. Samen met wetenschappelijke instituten en veldpartijen zetten we onderwerpen op de agenda, zoals het bevorderen van therapietrouw.
Het Nivel heeft een uitgebreid netwerk van samenwerkingspartners binnen de farmaceutische zorg. Dit betreft zowel andere onderzoeksinstellingen als maatschappelijke en beroepsorganisaties. Doel van deze samenwerkingen is het verbeteren van de zorg rondom geneesmiddelen, onder andere op het gebied van therapietrouw. Dit laatste doet het Nivel in het Make-It Consortium. Andere partijen waar het Nivel mee samenwerkt zijn onder andere het IVM, CBG, Lareb, het Centrum voor Patiënt en Geneesmiddel en de Universiteit van Amsterdam (ASCoR).
Netwerk aan samenwerkingsverbanden van het Nivel
Nivel-programmaleider Liset van Dijk is als bijzonder hoogleraar Farmaceutisch Zorgonderzoek verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar zij - naast het doen van onderzoek - onderwijs geeft over farmaceutische patiëntenzorg. Ook hier is therapietrouw een belangrijk thema. Daarnaast is Liset van Dijk mede-coördinator van het Medication Adherence Expertise Center of the Northern Netherlands (MAECON).
Inzichten uit onderzoek over therapietrouw bereiken maar in beperkte mate de praktijk. Daar willen we verandering in brengen.
Maatschappelijke impactGeneesmiddelengebruik kan worden gezien als het uiteindelijke resultaat van dat wat zich afspeelt binnen de farmaceutische zorgketen. De farmaceutische zorgketen is weer ingebed in een gezondheidszorgsysteem en onderhevig aan beleidsmaatregelen.
