Met het Consumentenpanel Gezondheidszorg doet het Nivel onderzoek naar wat patiënten en burgers bezighoudt wat betreft de gezondheidszorg. De onderwerpen die hierop betrekking hebben zijn zeer divers. We geven een overzicht van een aantal onderwerpen waar binnen het panel onderzoek naar wordt gedaan.
Alle publicaties die zijn voortgekomen uit onderzoek met het Consumentenpanel Gezondheidszorg vindt u bij Publicaties Consumentenpanel Gezondheidzorg
Betaalbaarheid van zorgDe uitgaven voor de gezondheidszorg zijn de afgelopen jaren flink toegenomen en de verwachting is dat de zorgkosten toe blijven nemen de komende jaren. Om kwalitatief goede zorg te kunnen blijven bieden in de toekomst, moet er worden nagedacht hoe de zorg betaalbaar kan worden gehouden.
Door de overheid zijn verschillende maatregelen geïntroduceerd die tot doel hebben om de zorg betaalbaar te houden. Een hiervan is het invoeren van eigen betalingen in de zorg. Idee hierachter is dat eigen betalingen zorggebruikers ervan bewust zouden maken dat zorg geld kost. Hierdoor zouden zij kostenbewust zorg gaan gebruiken en dit zou leiden tot minder zorggebruik. Binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg wordt onderzocht of deze maatregelen werken zoals bedoeld.
Deze maatregelen zouden er ook toe kunnen leiden dat de zorg niet voor iedereen even betaalbaar is. Ook dit wordt binnen het panel onderzocht, naast andere onderwerpen die met betaalbaarheid van zorg te maken hebben.
KiezenIn het huidige zorgstelsel wordt van zorggebruikers een actieve rol verwacht. Zo wordt verlangd dat zij zich gedragen als ‘zorgconsumenten’ die kiezen naar welke zorgaanbieder of zorgverzekeraar zij het best kunnen gaan. Ook hebben zij een actieve inbreng in het proces van samen beslissen, waarbij patiënt en behandelaar samen het proces doorlopen dat uitmondt in de keuze voor een bepaalde behandeling. Op deze manier zouden zorggebruikers zorgaanbieders en zorgverzekeraars dwingen om goede kwaliteit van zorg te leveren tegen een scherpe prijs.
Binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg doen we regelmatig onderzoek naar het thema ‘kiezen’. Zo meten we jaarlijks of mensen gewisseld zijn van zorgverzekeraar en wat de redenen zijn om te wisselen of juist niet. Op basis van dit onderzoek houdt het Consumentenpanel een Barometer Wisselen van Zorgverzekeraar bij.
Het is van belang dat mensen actief betrokken zijn in de keuze voor behandelingen, bijvoorbeeld door middel van gezamenlijke besluitvorming. Binnen het panel wordt daarom onderzoek gedaan naar de mate waarin mensen betrokken willen zijn in het besluitvormingsproces en naar de die factoren hieraan gerelateerd zijn. Sinds 2016 meet het Nivel jaarlijks hoe patiënten de gezamenlijke besluitvorming over een behandeling ervaren bij hun huisarts of medisch specialist. De resultaten van deze metingen zijn een indicator voor de Staat van de Volksgezondheid en Zorg, een website met daarop belangrijke kerncijfers voor het beleid van het ministerie van VWS.
Vertrouwen in de gezondheidszorgHet vertrouwen van zorggebruikers in zorgverleners, zorginstellingen en zorgverzekeraars is een belangrijke basis voor de werking van het gezondheidszorgsysteem. Regelmatig wordt in het Consumentenpanel Gezondheidszorg dit vertrouwen gemeten, bijvoorbeeld met de Barometer Vertrouwen in de Gezondheidszorg.
Tot 2004 is dit vrijwel elk jaar gebeurd en sinds 2004 wordt het vertrouwen elke twee jaar gemeten.
Bij de metingen wordt gekeken naar drie verschillende onderwerpen van vertrouwen:
Op basis van dit onderzoek houdt het Consumentenpanel Gezondheidszorg een Barometer Vertrouwen in de Gezondheidszorg bij.
Solidariteit in het Nederlandse zorgstelselSinds 2013 wordt om het jaar gemeten hoe het gesteld is met de solidariteit in de zorg. Met de Barometer Solidariteit in het Nederlandse Zorgstelsel meten we de betalingsbereidheid onder de algemene bevolking in Nederland.
ZorgaanbiedersEen van de drie partijen die een belangrijke rol hebben in het zorgstelsel zijn de zorgaanbieders. Vrijwel iedereen heeft weleens te maken gehad met zorgaanbieders, bijvoorbeeld met de huisarts, de apotheek, de tandarts of met een zorgprofessional in een ziekenhuis.
Binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg wordt, onder andere, onderzoek gedaan naar de ervaringen en meningen van zorggebruikers over zorgaanbieders. Voorbeelden zijn:
ZorgverzekeraarsZorgverzekeraars hebben een centrale positie in de driehoek van zorgaanbieders, zorggebruikers en zorgverzekeraars. Het idee is dat zij kwalitatief goede zorg inkopen tegen een scherpe prijs.
Belangrijke onderwerpen binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg zijn het wisselen van zorgverzekeraar, waarvoor we een Barometer Wisselen van Zorgverzekeraar bijhouden, en de rol van zorgverzekeraars in de zorg.
Het wisselen van zorgverzekeraar is bedoeld om zorgverzekeraars hiertoe te stimuleren tot het leveren van goede zorg tegen scherpe prijs. Jaarlijks meten we of mensen gewisseld zijn van zorgverzekeraar. Ook vragen we naar de redenen waarom mensen wel of niet gewisseld zijn. Op basis van dit onderzoek houden we een Barometer Wisselen van Zorgverzekeraar bij.
Naast het wisselen van zorgverzekeraar, onderzoeken we onder andere ook wat mensen vinden van de rol van zorgverzekeraars in zorginkoop en welke rol zorgverzekeraars spelen in de keuze voor een zorgaanbieder.
GeneesmiddelenVeel mensen gebruiken geneesmiddelen. Dit kunnen geneesmiddelen zijn die door een arts zijn voorgeschreven, maar ook geneesmiddelen die men zelf heeft gekocht, bijvoorbeeld via internet.
Onderwerpen van onderzoek zijn bijvoorbeeld:
Het panel biedt ook unieke mogelijkheden om effecten van het niet meer vergoeden van geneesmiddelen te onderzoeken. Door antwoorden op vragenlijsten te combineren met gegevens over zorggebruik zoals geregistreerd bij de huisarts, kunnen we bijvoorbeeld nagaan:
E-healthHet ministerie van VWS wil het gebruik van e-health meer benutten. De omslag naar e-health levert naar verwachting betere zorg en meer eigen regie op. De ontwikkelingen met betrekking tot e-health in Nederland worden tussen 2013 en 2021 gemonitord in de jaarlijkse eHealth-monitor van het Nivel en Nictiz. Vanaf 2021 voeren het Nivel, RIVM en Nell de e-health-monitor uit.
Van 2013-2019 voerde Nivel in samenwerking met Nictiz, het Nationaal ICT Instituut in de Zorg, de Nederlandse ‘eHealth-monitor’ uit. De monitor geeft over meerdere jaren onder meer inzicht in:
Voor deze monitor wordt ook een vragenlijst afgenomen binnen het panel.
Organisatie en beleid van de gezondheidszorg Regelmatig verandert er iets aan het gezondheidszorgbeleid of de organisatie van de gezondheidszorg. Er worden nieuwe regelingen ingevoerd of nieuwe wetten worden van kracht. Dit heeft gevolgen voor de gebruikers van de gezondheidszorg. Binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg wordt hier onderzoek naar gedaan.
Een belangrijk onderdeel is het evalueren van de veranderingen. Hierbij wordt niet alleen onderzocht of de veranderingen het gewenste eindresultaat hebben, maar ook voor welke groepen zorggebruikers het beleid werkt zoals bedoeld en voor welke groepen zorggebruikers niet. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar substitutie, waarbij behandelingen verschuiven van de tweedelijns- naar de eerstelijnszorg.
Naast veranderingen wordt er ook onderzoek gedaan naar de organisatie van de gezondheidszorg.
Preventie en leefstijlHet Nationaal Programma Preventie (NPP) richt zich op verschillende domeinen en onderwerpen. Uitgangspunten zijn onder meer een integrale aanpak en minder vrijblijvendheid. Dat moet zo dicht mogelijk bij de burger gebeuren: in de wijk, op school en op het werk. Regelmatig doen we binnen het Consumentenpanel Gezondheidszorg onderzoek naar preventie, maar ook naar leefstijl. Leefstijl omvat onder andere bewegen, voeding, alcoholgebruik, roken en hygiëne.
Meer weten?
Voor vragen over onderzoek:
Dr. Anne Brabers, projectleider Consumentenpanel Gezondheidszorg en senior onderzoeker Zorgstelsel en Sturing
[T] 030 272 98 55
[E] a.brabers@nivel.nl
Voor panelleden:
[T] 030 272 96 62 (bij voorkeur van maandag t/m donderdag tussen 10.00 en 14.00 uur)
[E] consumentenpanel@nivel.nl.
