Corona-uitbraak leidt bij veel mensen met een chronische ziekte of beperking voornamelijk tot emotionele klachten

Voor sommige mensen met een langdurige ziekte of beperking hadden de coronamaatregelen een negatieve impact op hun leven; er was sprake van een vermindering van hun welzijn en meer gevoelens van eenzaamheid. Voor anderen bracht de coronapandemie juist positieve ontwikkelingen met zich mee, zoals de groeiende aandacht voor zelfmanagement. Dit blijkt uit het jaarverslag 2020 van de Monitor Zorg en Participatie van het Nivel.

Met de resultaten van ons onderzoek voorzien wij relevante partijen, waaronder de overheid, van informatie en dragen we onder meer bij aan kennis voor meer passende zorg en voor een inclusievere samenleving.

Veel zorgen over lichamelijke gezondheid en psychisch welzijn

Bij ruim een derde van de mensen met een chronische ziekte had de crisis gevolgen voor hun reguliere zorg, zoals beschreven staat in de factsheet Gevolgen van de coronapandemie voor gezondheid, behandeling en zelfmanagement van mensen met een chronische ziekte. Bij 14% van de ondervraagden is de gezondheid achteruitgegaan. Een groter deel van de mensen geeft aan negatieve gevoelens door de corona-uitbraak te ervaren en zich zorgen te maken, met name over hun eigen lichamelijke gezondheid en de gezondheid van hun familieleden. Zij zijn voornamelijk voorzichtiger door het coronavirus (72%), ze voelen zich onrustig (32%) en ze zijn somber (21%).

Meer actief op het gebied van zelfmanagement door toegenomen zorgen

Bij één op de tien mensen met een langdurige ziekte zijn zelfmanagementactiviteiten toegenomen in coronatijd. Zij letten beter op veranderingen in gezondheid, nemen trouwer hun medicatie in en hebben hun leefstijl verbeterd door meer te bewegen of gezonder te eten. Een deel van hen (6%) vindt het juist lastiger om met hun ziekte om te gaan dan vóór de coronapandemie. Het wel of niet actief zijn wat betreft zelfmanagement hangt sterk samen met de mate waarin mensen zich zorgen maken over corona.

Meer eenzaamheid onder ouderen met een lichamelijke beperking

Onderzoek onder 75-plussers met een lichamelijke beperking binnen de monitor liet zien dat de coronapandemie vooral de emotionele eenzaamheid verder versterkt. Hun eenzaamheid komt deels voort uit het minder vaak buitenkomen en het minder uitoefenen van hobby’s. Eerder brachten we hierover het rapport Monitoring Eén tegen eenzaamheid. Eenzaamheid, participatie en sociale cohesie onder 75-plussers met bijbehorend nieuwsbericht over uit, als onderdeel van het actieprogramma ‘Eén tegen eenzaamheid’.

Overzicht gevolgen coronapandemie op zorg en participatie in 2020

De coronapandemie heeft nog veel meer gevolgen gehad op het gebied zorg en participatie bij mensen met een chronische ziekte of langdurige beperking. In de figuur hieronder zijn ze overzichtelijk per thema bij elkaar gezet.

Fragment uit jaarverslag 2020 (pagina 4). Door in het verslag op de iconen in deze figuur te klikken gaat u rechtstreeks naar de resultaten van de onderzoeken binnen de thema’s zorg en participatie.

Over de Monitor Zorg en Participatie

Met de Monitor Zorg en Participatie volgt het Nivel al ruim twintig jaar de zorg- en leefsituatie van mensen met een langdurige ziekte of beperking. Elk jaar brengen we hierover een jaarverslag uit. De Monitor Zorg en Participatie wordt gesubsidieerd door het ministerie van VWS en SZW.

In 2020 stond het onderzoek voor het merendeel in het teken van de gevolgen van de coronapandemie. Sinds de coronacrisis ontvangen mensen met een chronische ziekte of beperking minder ondersteuning. Hun dagbesteding en sociale contacten vallen weg en zorg wordt uitgesteld of afgezegd.
Met behulp van vragenlijstonderzoek in twee panels van het Nivel, het Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten en het Panel Samen Leven, onderzochten we de gevolgen voor professionele zorg, ondersteuning, kwaliteit van leven, maatschappelijke participatie en eenzaamheid.