Veel verzekerden weten niet goed hoe ze invloed kunnen uitoefenen op het beleid van zorgverzekeraars

Zorgverzekeraars voldoen zo goed als allemaal aan de vereisten van de Wet Verzekerdeninvloed, die sinds 1 januari 2021 van kracht is. Dit houdt in dat zij een inspraakregeling hebben opgesteld en een verzekerdenraad hebben ingesteld. Toch is er veel onbekendheid onder verzekerden over hun mogelijkheden tot verzekerdeninvloed. Zorgverzekeraars, verzekerdenraden en koepelorganisaties vragen zich af in hoeverre de wetswijziging doeltreffend is.

Het idee achter de Wet Verzekerdeninvloed is dat bij de vormgeving en uitvoering van het beleid van zorgverzekeraars de inbreng van verzekerden dient te worden betrokken. Het Nivel heeft in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) geëvalueerd of deze wet doeltreffend is.

Uit ons onderzoek blijkt dat alle twintig zorgverzekeraars in Nederland een inspraakregeling hebben opgesteld en bijna alle zorgverzekeraars (19 van de 20) een verzekerdenraad hebben ingesteld. In theorie is het dus mogelijk voor individuele verzekerden om aan de hand van de inspraakregeling en via de verzekerdenraad invloed te kunnen uitoefenen op het beleid van zorgverzekeraars. In de praktijk gebeurt dit echter weinig, omdat individuele verzekerden vaak niet goed weten wat voor mogelijkheden zij hebben.

Meer dan driekwart van verzekerden onbekend met inspraakregeling en verzekerdenraad

Verzekerden zijn desgevraagd in het algemeen positief over het feit dat zij de mogelijkheid hebben om invloed te kunnen uitoefenen op het beleid van zorgverzekeraars. Ze zien het belang ervan in, en zouden graag meer invloed willen kunnen uitoefenen. Echter, veel verzekerden weten niet goed hoe ze invloed zouden kunnen uitoefenen. Meer dan driekwart van de verzekerden in Nederland heeft nog nooit van de inspraakregeling of de verzekerdenraad gehoord. Verzekerden hebben behoefte om geïnformeerd te worden over de inspraakregeling, over wat er in de verzekerdenraad wordt besproken, en wat er met de input van de verzekerdenraad wordt gedaan.

Effect van wetswijziging op mate van verzekerdeninvloed beperkt

De wetswijziging lijkt de samenwerking tussen zorgverzekeraar en verzekerdenraad meer structuur te hebben gegeven. Toch is er twijfel onder zorgverzekeraars, verzekerdenraden en koepelorganisaties in hoeverre de wetswijziging er daadwerkelijk voor zorgt dat individuele verzekerden invloed kunnen uitoefenen op het beleid van zorgverzekeraars. Zo gaf één koepelorganisatie aan dit nog steeds onvoldoende te vinden.

Het is wel wat veranderd. Ik vraag me nog wel een beetje af in welke mate het effectief genoemd mag worden … De ledenraad is een prima idee voor patiëntparticipatie van de achterban, maar als je dat alleen maar zou doen, dan is het naar mijn idee echt onvoldoende

Een koepelorganisatie

Het is de vraag in hoeverre het doel van de wetgeving, om het beleid van zorgverzekeraars beter te laten aansluiten bij de behoeften en wensen van verzekerden, op deze manier wordt bereikt. We noemen in het rapport verschillende aandachtspunten om dit doel te benaderen, bijvoorbeeld het versterken van de zichtbaarheid van verzekerdenraden en het geven van een passende terugkoppeling aan individuele verzekerden over wat er in de verzekerdenraad is besproken en besloten.

Over het onderzoek

Op 1 januari 2021 is de Wet Verzekerdeninvloed in werking getreden. Het Nivel heeft in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) geëvalueerd of deze wet doeltreffend is. In dit onderzoek, lopende van mei tot oktober 2023, is gebruik gemaakt van drie verschillende onderzoeksmethoden:

1. Aan de hand van website- en documentanalyse hebben we getoetst of zorgverzekeraars een inspraakregeling hebben opgesteld en een verzekerdenraad hebben ingesteld in overeenstemming met de aangepaste wetgeving.
2. In augustus 2023 hebben zowel zorgverzekeraars (n=17) als verzekerden (n=857) een online vragenlijst ingevuld, waarmee we inzicht hebben verkregen in de mate waarin verzekerden inspraak kunnen uitoefenen op het beleid van zorgverzekeraars, vanuit zowel het perspectief van zorgverzekeraars als dat van verzekerden.
3. Er zijn 6 zorgverzekeraars, 6 verzekerdenraden en 3 koepelorganisaties geïnterviewd, waarmee we inzicht hebben gekregen in de samenstelling van de verzekerdenraad en in de manier waarop zorgverzekeraars en ledenraden functioneren en samenwerken.