Methode vaststellen cijfers zorgverlening huisartsenposten

De cijfers over huisartsenposten zijn gebaseerd op elektronisch geregistreerde gegevens van huisartsendienstenstructuren die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. De cijfers over 2020 en 2021 zijn gebaseerd op respectievelijk 26 en 28 huisartsendienstenstructuren met een gezamenlijk verzorgingsgebied van bijna 11 miljoen inwoners. Een HDS kan één of meer HAPs omvatten.

Omvang gegevensverzameling huisartsenposten

In 2020 en 2021 namen respectievelijk 26 HDSen en 28 HDSen deel aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Op het kaartje zijn de gebieden te zien die onder de verzorging van deze HDSen vallen. In de gezamenlijke verzorgingsgebieden van deze HDSen woonden in 2020 en 2021 ongeveer 11 miljoen mensen. Daarvan maakten meer dan 1,6 miljoen personen gebruik van de huisartsenpost.

Representativiteit van de cijfers

De cijfers over 2020 en 2021 zijn gebaseerd op routinematig elektronisch geregistreerde gegevens van respectievelijk 26 en 28 huisartsendienstenstructuren, met een gezamenlijk verzorgingsgebied van bijna 11 miljoen inwoners. De populatie in het verzorgingsgebied van de deelnemende huisartsendienstenstructuren vormt qua leeftijd en geslacht vormt een goede afspiegeling van de Nederlandse bevolking in 2020 en 2021. Wel is er een lichte oververtegenwoordiging van personen in zeer sterk stedelijke gebieden en een ondervertegenwoordiging in weinig stedelijke gebieden (zie tabel). Gegevens over Nederland zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit desbetreffende jaren.

Wijze van verzamelen van gegevens

Het verzamelen van gegevens van huisartsenposten verloopt als volgt:

1. Periodiek wordt handmatig of automatisch een extractie van deze gegevens gemaakt. Alleen gegevens over patiënten die geen bezwaar hebben gemaakt tegen gebruik van hun gegevens worden hierbij meegenomen.
2. Met software van een Trusted Third Party (TTP) worden patiënt-identificerende gegevens naar een zogenaamd pseudoniem geconverteerd. Dit wordt gedaan om de privacy van patiënten te kunnen waarborgen in het kader van de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
3. Het gepseudonimiseerde extractiebestand wordt naar het Nivel verzonden.

Inhoud gegevensverzameling

De gegevens die vanaf 2012 voor Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn worden verzameld zijn gegevens die op iedere huisartsenpost worden vastgelegd voor de reguliere administratie en zorgverlening. We verzamelen gegevens over:

• Omvang verzorgingsgebied: het zorggebruik wordt berekend per 1000 inwoners. Het zorggebruik is dan de teller, het aantal inwoners de noemer. Deze noemers zijn gebaseerd op het aantal inwoners in het verzorgingsgebied van de verschillende huisartsendienstenstructuren. Huisartsendienstenstructuren hebben aangegeven welke postcodegebieden tot hun verzorgingsgebied behoren. Voor de bepaling van het aantal inwoners in de verzorgingsgebieden en de leeftijds- en geslachtsverdeling van de inwoners zijn gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek gebruikt, die gaan over het betreffende rapportagejaar rapportagejaar (dus gegevens uit 2020 voor het rapportagejaar 2020 en gegevens uit 2021 voor het rapportagejaar 2021). Sommige postcodegebieden vallen in het verzorgingsgebied van meer dan één HDS. In die gevallen is een correctiefactor op het aantal inwoners toegepast om dubbeltellingen te voorkomen.
• Stedelijkheidsgraad: de mate van stedelijkheid van de postcodegebieden is bepaald op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit het jaar 2020 en 2021. De stedelijkheid is bepaald op basis van de adressendichtheid in een postcodegebied.
• Omvang zorggebruik en urgentie contacten: we tellen alle contacten die door de huisartsendienstenstructuren gedeclareerd zijn. Hierin zijn ook de contacten meegenomen die plaatsvonden op doordeweekse dagen tussen 17:00 en 18:00 uur.
   
• Geneesmiddelvoorschriften: Geneesmiddelvoorschriften die geregistreerd zijn bij gedeclareerde contacten worden weergegeven. Dit zijn geen voorschriften die uitgeschreven zijn door specialisten, maar wel herhalingen daarvan als deze zijn gegenereerd op de huisartsenpost. Alleen geneesmiddelvoorschriften die geregistreerd zijn in de receptmodule van het elektronisch dossier zijn weergegeven. Als een patiënt op dezelfde dag meerdere dezelfde geneesmiddelen krijgt voorgeschreven, zijn deze meegeteld als één geneesmiddelvoorschrift.  Geneesmiddelvoorschriften worden geregistreerd met het Anatomisch Therapeutisch Chemische Classificatiesysteem (ATC). Daarmee wordt de werkzame stof in geneesmiddelen aangeduid.
   
• Gezondheidsproblemen: Symptomen en aandoeningen van personen die gebruik maken van de huisartsenpost zijn geregistreerd met behulp van de International Classification of Primary Care (ICPC) (Lamberts & Wood, 1987). Alleen ICPC-codes in de range 01 tot en met 29 (symptomen) en in de range 70 tot en met 99 (aandoeningen) worden beschouwd als betekenisvolle ICPC-codes. Daarnaast beschouwen wij ook A44 (inenting), R44 (influenzavaccinatie) en X37 (cervix-uitstrijkje) als betekenisvolle ICPC-codes. ICPC-codes A97 (geen ziekte) en A99 (andere gegeneraliseerde/niet gespecificeerde ziekte) kunnen betekenisvolle ICPC-codes zijn, maar in de praktijk worden deze codes echter vaak gebruikt wanneer een zorgverlener niet direct weet wat er met een patiënt aan de hand is. Wij zien deze codes daarom niet als betekenisvolle ICPC-codes.  Dit geldt ook voor ICPC-codes in de range 30-69 (verrichtingen). Omdat veel individuele ICPC-codes slechts bij kleine aantallen patiënten voorkomen, zijn de codes gegroepeerd in ICPC-hoofdstukken en ICPC-clusters.

Kwaliteitscontrole op de cijfers

We hebben verschillende controlemechanismen om de kwaliteit van de cijfers over zowel (1) zorggebruik als (2) gezondheidsproblemen op de huisartsenposten te waarborgen.

1. Kwaliteitscontrole cijfers zorggebruik HAP

Om het zorggebruik op de huisartsenpost te berekenen, maken wij gebruik van zo compleet mogelijke registratiegegevens. Daartoe hanteren we een aantal criteria:

• Criterium 1: We dienen te beschikken over de registratiegegevens van 52 weken. Huisartsenposten zijn tenslotte het hele jaar door open.
  Voor het jaar 2020, hebben 26 deelnemende HDSen gegevens over 52 weken aangeleverd. Voor het jaar 2021 hebben 28 deelnemende HDSen gegevens over 52 weken aangeleverd. De resultaten voor de jaarcijfers 2020 en 2021 zijn dus gebaseerd op de gegevens van deze deelnemende HDSen.
• Criterium 2: er is een ondergrens van het aantal contacten per week, willen we de cijfers meenemen. Deze ondergrens hebben wij vastgesteld op 250 contacten per week, per HDS voor de periode vanaf 2017 (voorheen 500). 
• Criterium 3: om cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen goed te kunnen berekenen, is het van belang dat er bij contacten met de huisartsenpost een ICPC-code geregistreerd is.

Voor cijfers over geneesmiddelenvoorschriften zijn geregistreerde ATC-codes van belang. Daarom zijn er nog twee extra criteria waaraan moet worden voldaan door de HDS'en waarvan de gegevens worden gebruikt:

• Cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen zijn gebaseerd op gegevens van huisartsendienstenstructuren waarvan bij minimaal 70% van de contacten een betekenisvolle ICPC-code geregistreerd is (26 HDSen in 2020 en 28 HDSen in 2021).
• Cijfers over geneesmiddelenvoorschriften zijn gebaseerd op gegevens van HDSen waarvan bij minimaal 85% van de contacten met een geneesmiddelenvoorschrift een betekenisvolle ATC-code geregistreerd is (23 HDSen in 2020 en 26 HDSen in 2021).

2. Kwaliteitscontrole cijfers gezondsheidsproblemen HAP (ICPC-codering)

De cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen stellen we vast op basis van de ICPC-codes die bij de huisartsenpost worden toegekend aan gestelde diagnoses. We gaan na in hoeverre de ICPC-codering wordt gebruikt.

• In 2020 en 2021 registreerden zorgverleners op de huisartsenpost bijna volledig bij de contacten een betekenisvolle ICPC-code. Dat is beter dan in voorgaande jaren. 
• De verschillen tussen HDSen zijn ongeveer gelijk gebleven (range 94,5%-99,3% in 2020 en 94,0%-99,4% in 2021).