Burgers hebben verschillende verwachtingen van de eerstelijnszorg in 2030

Burgers hebben verschillende verwachtingen over de toekomstige eerstelijnszorg, bijvoorbeeld over het gebruik van hybride zorg en de rol van de huisarts in de zorgverlening. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel naar de ervaringen en meningen van een diverse groep burgers over de eerstelijnszorg. De inzichten die uit dit onderzoek zijn voortgekomen, waren zeer behulpzaam bij het vaststellen van het visiedocument over de eerstelijnszorg in 2030. Dit benadrukte minister Helder van het ministerie van VWS bij het aanbieden van het visiedocument aan de Tweede Kamer op 30 januari 2024.

De toegankelijkheid van de eerstelijnszorg staat onder druk. Verschillende partijen die actief zijn in de gezondheidszorg hebben daarom gezamenlijk een visie ontwikkeld op de eerstelijnszorg in 2030. Ook de meningen en ideeën van burgers over hoe de eerstelijnszorg er in 2030 uit moet zien, zijn hierbij van belang. Om daar meer inzicht in te krijgen heeft het Nivel in juni 2023 een Burgerplatform georganiseerd over dit onderwerp, waaraan een diverse groep burgers deelnam. In september 2023 vonden twee vervolgbijeenkomsten plaats, waarbij de ideeën en ervaringen van kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers centraal stonden. Onder kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers verstaan we in dit onderzoek mensen die niet digitaal vaardig zijn of mensen die niet Nederlands kunnen lezen of schrijven.

Deelnemers weten nu niet altijd waar zij terecht kunnen met hun hulpvraag

Een van de doelen in het visiedocument is dat burgers beter worden voorbereid op en toegeleid naar de eerstelijnszorg. Hierdoor zijn zij beter in staat om te bepalen met welke hulpvragen zij bij de eerstelijnszorg terecht kunnen en welke hulpvragen zij zelf, vanuit een eigen verantwoordelijkheid, behoren aan te pakken. Het Nivel-onderzoek laat zien dat deelnemers nu niet altijd weten bij welke zorgverlener zij terecht kunnen met hun hulpvraag. Zo was er onduidelijkheid bij de deelnemers of het mogelijk is om rechtstreeks naar de fysiotherapeut te gaan of dat hiervoor een verwijzing van de huisarts nodig is. Deze onduidelijkheid lijkt groter te zijn onder kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers dan onder minder kwetsbare burgers. Hier valt dus nog veel te winnen.

Deelnemers ervaarden knelpunten op het gebied van vergoedingen en de huisarts

De deelnemers aan het Burgerplatform en de vervolgbijeenkomsten ervaarden ook een diversiteit aan knelpunten binnen de huidige eerstelijnszorg. Deze lagen onder andere op het gebied van hoge eigen kosten en onduidelijkheid over vergoedingen. Daarnaast noemden zij de bereikbaarheid van de huisarts als probleem. Sommige deelnemers gaven daarnaast aan dat hun huisarts te weinig tijd voor hen had of hen niet serieus nam, terwijl andere deelnemers wel positief waren over het contact met hun huisarts.

Wij zijn zo goed verzekerd, maar ga je naar de apotheek dan moet je betalen. Ga ik naar het ziekenhuis … Soms denk je wel drie keer na voordat je een echo laat maken of iets. Dat vind ik absurd

Deelnemer aan een vervolgbijeenkomst van het Nivel

Deel van deelnemers ziet voordelen van hybride zorg, anderen zijn sceptisch

In het visiedocument staat dat het verlenen van digitale en hybride zorg dient te worden nagestreefd binnen de eerstelijnszorg, mits dit past bij de zorgvraag en mogelijkheden van de patiënt. Een deel van de deelnemers aan het Burgerplatform en de vervolgbijeenkomsten deelt deze opvatting en staat positief tegenover hybride zorg. Zij gaven aan het prettig te vinden om contact te kunnen opnemen met hun zorgverlener op een moment dat het hen uitkomt. Ook zagen zij voordelen in het verkorten van reistijden en wachttijden. Andere deelnemers waren meer terughoudend. Zij vonden hybride zorgverlening afstandelijk en wilden liever persoonlijk contact hebben met hun zorgverlener. Sommige deelnemers gaven aan onvoldoende digitale vaardigheden te hebben voor het gebruiken van hybride zorg. Alle deelnemers vonden het belangrijk dat de keuze voor hybride zorg bij burgers zelf blijft liggen.

Als we dit gaan doen, hybride, en dat gebeurt natuurlijk al, dan mag dat nooit belemmeringen opleveren om gewoon langs te gaan [bij je zorgverlener]. Dat is belangrijk

Deelnemer aan het Burgerplatform van het Nivel

Over het onderzoek

In juni 2023 heeft het Nivel een Burgerplatform georganiseerd over de eerstelijnszorg in 2030. Een Burgerplatform is een onderzoeksmethode waarbij burgers deelnemen aan een interactieve bijeenkomst over een actuele, complexe kwestie in de gezondheidszorg. De deelnemers aan het Burgerplatform werden online geworven binnen het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg. Aan het Burgerplatform heeft een diverse groep van zeventien mensen deelgenomen. Kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers waren daarbij ondervertegenwoordigd. Daarom heeft het Nivel in september 2023, in samenwerking met Labyrinth Onderzoek & Advies, twee vervolgbijeenkomsten georganiseerd en twee aanvullende interviews afgenomen onder deze doelgroep. Hier hebben in totaal zeventien mensen aan deelgenomen.