Informatie die beschikbaar is over (eigen) gezondheid bereikt laagopgeleide Nederlanders veel minder vaak (Transparantiemonitor 2023)

Mensen met een lage opleiding hebben minder vaak toegang tot hun eigen medische gegevens. Daarnaast zoeken ze minder vaak naar informatie over gezondheid en worden ze minder vaak bereikt met informatie over zelfzorg. Dit blijkt uit drie deelstudies van de Transparantiemonitor van het Nivel, waarin onderzocht werd hoe mensen met een lage opleiding of een lage sociaaleconomische positie gebruikmaken van informatie die beschikbaar is gekomen door het stimuleren van transparantie over de zorg.

De Transparantiemonitor 2018-2023 van het Nivel is een meerjarige project dat zich richt op de vraag hoe transparantie van zorg zich ontwikkelt en wat dat oplevert. Binnen dit project kijken we naar beschikbaarheid en bruikbaarheid van informatie over (kwaliteit van) behandelingen en (kwaliteit van) zorgaanbieders en zorgverleners. Met het oog op toekomstige veranderingen voor zorggebruikers in de gezondheidszorg kijken we in dit onderzoek breder naar transparantie van zorg. We onderzochten de toegang tot en het gebruik van drie manieren waarop transparantie in de zorg gegeven wordt. Daarbij stelden we de vraag hoe mensen met een lage opleiding of lage sociaal economische positie hier gebruik van maken.

Mensen met een lage opleiding hebben minder vaak toegang tot eigen medische gegevens

Drie op de vijf (63%) zorggebruikers zegt in 2023 toegang te hebben tot hun eigen medische gegevens bij de huisartsenpraktijk of het ziekenhuis. Van de mensen met een laag opleidingsniveau zegt slechts 46% dat zij toegang hebben tot hun eigen medische gegevens. Deze toegang wordt vaak verleend via internet, bijvoorbeeld via het elektronisch patiëntendossier of een persoonlijke gezondheidsomgeving. In 2018 gaf een kwart (25%) van de zorggebruikers aan hier toegang toe te hebben. Dit aandeel is in 2023 meer dan verdubbeld.

Laag opgeleide zorggebruikers zoeken minder vaak naar gezondheidsinformatie

Bijna de helft van de zorggebruikers met een laag opleidingsniveau (49%) zocht in 2023 naar informatie over gezondheid. Onder alle zorggebruikers lag dit percentage hoger: hiervan gaf twee derde (66%) aan naar informatie over gezondheid te zoeken. Bijna de helft (45%) van alle zorggebruikers die naar informatie zochten, zocht informatie over behandelingen; één op vijf (21%) zocht informatie over een arts, een huisartsenpraktijk of een ziekenhuis. De informatie die ze zochten, verkregen ze vooral via internet en van zorgverleners. Zo zien we dat de website www.thuisarts.nl sinds 2018 aanzienlijk vaker geraadpleegd wordt voor informatie over gezondheidsklachten, aandoeningen en behandelingen. Zorggebruikers met een laag opleidingsniveau gebruikten het internet in mindere mate als informatiebron.

Persoonlijk netwerk is essentieel voor vragen over gezondheid voor mensen met een lage sociaaleconomische positie

Uit gesprekken met mensen met een lage sociaaleconomische positie blijkt dat zij internet niet of nauwelijks gebruiken voor informatie over zelfzorg. Zij hebben geen toegang tot internet, weten niet hoe internet werkt of vinden de informatie die zij vinden lastig te begrijpen. Voor hen zijn mensen in de directe omgeving juist een belangrijke bron van informatie. Aangezien internet steeds vaker wordt ingezet om informatie over zorg en zelfzorg aan te bieden, missen mensen met een lage sociaaleconomische positie deze informatie steeds vaker, terwijl die wel zeer relevant voor hen is.

Interactieve bijeenkomst over veranderingen in de zorg: wat kan, kan dat ook écht?
De vragen over transparantie in de zorg die nu voor ons liggen zijn andere dan vijf jaar geleden. Inmiddels lopen we tegen de grenzen van ons zorgstelsel aan. Vragen die opkomen zijn: ‘Wat kan, kan dat ook echt? Kun je als zorggebruiker écht kiezen voor een bepaalde behandeling of bepaalde zorgverlener? Kun je zelf de regie nemen over je zorgtraject? Kortom: wat betekent transparantie in deze nieuwe werkelijkheid?’ Hierover willen we graag met u in gesprek!

Doe mee!
We organiseren op vrijdag 19 januari 2024 bij het Nivel (in Utrecht, op loopafstand van het Centraal Station) een interactieve bijeenkomst over Transparantie in de zorg: de relevantie van transparantie voor de huidige uitdagingen in de zorg. Ben u die en die wilt u meedoen of er meer of lezen? Dat kan! Ga naar onze aanmeldpagina voor meer informatie of om u direct aan de melden!

Over het onderzoek

In maart 2023 ontvingen 1500 leden van het Consumentenpanel Gezondheidszorg van het Nivel een vragenlijst over het gebruik van informatie over gezondheid. Van hen vulden 824 de vragenlijst in (respons 55%). De vragenlijst was vergelijkbaar met de vragenlijst uit eerdere jaren van de Transparantiemonitor, waarin ook werd gevraagd naar gezondheidsinformatie en eigen medische gegevens. Voor het onderzoek naar zelfzorg gingen we in drie focusgroepsgesprekken met inwoners met een lage sociaal economische status van drie wijken (Utrecht, Zwolle, Tilburg) in gesprek. In totaal deden 14 deelnemers mee aan de gesprekken.

Gegevensverzameling